Ucieczka w świat nadprzyrodzony. [Rec. Weil, Simone. Świadomość nadprzyrodzona]. Studia Filozoficzne, nr 1, 262-265, 1967.

Biolog moralistą? [Rec. Chauchard, Paul. Biologia i moralność]. Studia Filozoficzne, nr 4, 212-214, 1967.

Nowe książki o bergsonizmie. [Rec. Barthélemy-Madaule, Madeleine. Bergson adversaire de Kant. Étude critique de la conception bergsonienne du kantisme suivie d'une bibliographie kantienne. Deleuze, Gilles. Le Bergsonisme]. Studia Filozoficzne, nr 3-4, 142-146, 1968.

O racjowitalizmie Ortegi y Gasseta. [Rec. Guy, Alain. Ortega y Gasset ou la raison vitale et historique]. Studia Filozoficzne, nr 4-5, 301-306, 1970.

Revue de théologie et de philosophie, 1969. [Rec.]. Studia Filozoficzne, nr 1, 163-167, 1971.

Les Études Philosophiques, nr 1-4, 1969; nr 1-2, 1970. [Rec.]. Studia Filozoficzne, nr 2, 213-218, 1971.

Revue philosophique de la France et de l'etranger, 1970. [Rec.]. Studia Filozoficzne, nr 4, 166-172, 1971.

"Przegląd Filozoficzny" wobec prądów modernistycznych (1897-1905). Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 18, 49-82, 1972.

# filozofia polska # modernizm #
TREŚĆ. (A) Program pisma. (B) "Przegląd" a nurty opozycyjne. (C) Znaczenie psychologii. (D) Problem unaukowienia etyki. (E) Dwuznaczna rola empiriokrytycyzmu i pragmatyzmu. (F) Antyintelektualizm.

Henryk Struve a polska filozofia poheglowska. Studia Filozoficzne, nr 11-12, 97-115, 1972.

# STRUVE, Henryk # filozofia polska # heglizm #
ABSTRAKT. Struve, jako kontynuator niemieckiego ideorealizmu, działający w Polsce w epoce pozytywizmu, nie jest wyłącznie antagonistą polskiej filozofii poheglowskiej. Od pozytywizmu oddalała go chęć uprawiania metafizyki, od filozofii poheglowskiej zbyt, według niego, jednostronny idealizm. Sumiennie nawiązuje on do wszystkich wątków realistyczno-empirystycznych, które wystąpiły m.in. w systemach Kremera, Trentowskiego i Libelta. Ale nie jest on zwykłym "następcą heglistów", tym bardziej że termin "heglizm" stosuje się z pewnym ograniczeniem do wymienionych wyżej filozofów. Struvemu bliższe były te systemy niemieckie, które w imię realizmu krytykowały "bezwzględny" idealizm. Filozofiom czynu i utopiom epoki romantyzmu przeciwstawiał bardziej statyczną wizję bytu. Akcentował tożsamość logiki i teorii poznania oraz wskazywał na psychologiczną podstawę wszystkich dociekań filozoficznych.

Młody Znaniecki: między pragmatyzmem a neokantyzmem. Studia Filozoficzne, nr 7, 97-114, 1976.

# ZNANIECKI, Florian # wartości # humanizm # teoria poznania #
ABSTRAKT. Florian Znaniecki przed I wojną światową nie zajmował się jeszcze socjologią, lecz filozofią, zwłaszcza filozofią wartości. Poglądy jego były reakcją na przedłużający się kryzys świadomości intelektualnej epoki: na kryzys idealizmu poświadczony przez rozwój myśli pozytywistycznej i naturalistycznej, oraz na kryzys tej drugiej formacji, zaznaczający się na przełomie XIX i XX w. Znaniecki, na fali kierunków antropocentrycznych, poszukiwał rozwiązania, które przy bliższej analizie okazuje się stadium pośrednim między pragmatyzmem a neokantyzmem. Artykuł podejmuje takie wątki, jak m.in. kwestię "pozaświadomościowego" statusu wartości, epistemologicznego poziomu rozważań przezwyciężającego opozycję podmiot-przedmiot, krytykę bezpośrednich danych doświadczenia, kwestię stosunku poznania do działania, systemowego charakteru wartości jako podstawy kultury ludzkiej, oraz ścierania się we wszelkich wyjaśnieniach genetycznych kulturalizmu i naturalizmu. Przypomnienie tych refleksji służyć ma rozszerzeniu wiedzy o polskiej filozofii w tym okresie.

W kręgu idei bergsonowskich w Polsce: Abramowski i Znaniecki. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 23, 275-314, 1977.

# BERGSON, Henri # ABRAMOWSKI, Edward # ZNANIECKI, Florian #
TREŚĆ. (A) Abramowski (a) Krytyka atomizmu psychologicznego. Apercepcja i intuicja. Dwoistość jaźni. (b) Postrzeżenie i uwaga. Szczególna rola sztuki. (c) Pamięć i podświadomość. Charakter ewolucji. (d) Krytycyzm Kanta i granice intelektualizmu. (B) Znaniecki. (a) Znaczenie bergsonowskiej krytyki filozofii w tworzeni światopoglądu humanistycznego. (b) Bergson w więzach tradycyjnych pojęć filozoficznych. (c) Absolut w ewolucjonizmie. (d) Teoria wiedzy i perspektywy nauki. (e) O nową filozofię twórczości. (f) Transpozycje wątków bergsonowskich. Wartości a obrazy. (C) Uwagi końcowe.

Transformacje idei Bergsonowskich: Sorel i Brzozowski. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 25, 247-273, 1979.

# BERGON, Henri # BRZOZOWSKI, Stanisław # SOREL, Georges Eugene #
TREŚĆ. (A) Sorel jako czytelnik Bergsona. (B) O interpretacjach Sorela jako bergsonisty. (C) Bergson jako źródło inspiracji. (D) Brzozowskiego rozumienie Bergsona.

Bergson i Leśmian. Światopogląd filozofa a światopogląd poety. Studia Filozoficzne, nr 7-8, 169-182, 1981.

# BERGSON, Henri # LEŚMIAN, Bolesław # filozofia życia # filozofia a sztuka #

Ingardenowska krytyka bergsonizmu jako teorii poznania. Studia Filozoficzne, nr 11, 23-41, 1981.

# epistemologia # INGARDEN, Roman # BERGSON, Henri # fenomenologia #
TREŚĆ. 1. Fenomenologia jako zarazem krytyka i kontynuacja bergsonizmu. 2. Trwałość dyskusji z Bergsonem w pismach Ingardena. 3. Epistemologia Bergsona nie jest dobrze skonstruowaną teorią. Intelekt a intuicja. 4. Bergsonowska rzeczywistość doświadczenia. Percepcja a pamięć. 5. Pragmatyzm Bergsona. Wyższość fenomenologii. 6. Znaczenie kategorii. 7. Poznanie "istoty" jako zadanie prawdziwej filozofii. 8. Teoria poznania a metafizyka. 9. Późniejsze komentarze do Bergsona. 10. Zagadnienie czasu. 11. Funkcja ciała. Realizm teoriopoznawczy Ingardena. 12. Kultura a natura. Problem języka. 13. Uwagi końcowe.

Katolicka krytyka filozofii Bergsona w Polsce. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 28, 275-299, 1982.

# filozofia polska # BERGSON, Henri # filozofia katolicka #

O filozofii międzywojennej w Polsce. Znak, nr 329, 210-241, 1982. Borzym, Stanisław.

# filozofia polska #
TREŚĆ. * Towarzystwa, czasopisma i zjazdy filozoficzne. * Kazimierz Twardowski. * Szkoła warszawska. A. Jan Łukasiewicz. B. Stanisław Leśniewski. C. Tadeusz Kotarbiński. D. Alfred Tarski. E. Uczniowie i kontynuatorzy. * Filozofowie warszawscy innych orientacji. * Kazimierz Ajdukiewicz i szkoła lwowska. A. Roman Ingarden. B. Inni filozofowie ośrodka lwowskiego. * Ośrodek krakowski. A. Leon Chwistek. B. Joachim Metallmann. C. Bolesław Gawecki. D. Uczeni starszego pokolenia. E. Filozofia katolicka w Krakowie. * Ośrodek wileński. * Ośrodek poznański. A. Florian Znaniecki. B. Czesław Znamierowski. C. Zygmunt Zawirski. D. Inni myśliciele ośrodka poznańskiego. * Filozofia na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. * Henryk Elzenberg. * Stanisław Ignacy Witkiewicz.

Reakcje obronne polskiej filozofii profesjonalnej na irracjonalizm początków XX w. Studia Filozoficzne, nr 5-6, 320-326, 1983.

# filozofia polska # irracjonalizm # racjonalność #
ABSTRAKT. Na początku XX w. w Polsce można zaobserwować presję różnego rodzaju irracjonalizmu na filozofię profesjonalną, broniącą koncepcji filozofii jako nauki. W związku z tym następuje wieloaspektowa modyfikacja tego, co się uważa za "racjonalne" i zarazem "naukowe". Na przykładzie różnych myślicieli polskich tego okresu (Łukasiewicz, Wartenberg, Biegański, W. M. Kozłowski, Kodisowa, Heinrich, Chwistek) autor omawia owo "wymuszanie" zmiany modelu filozofii naukowej wskutek oddziaływania ówczesnych prądów irracjonalistycznych.

Żywot Hoene Wrońskiego. [Rec. Łukomski, Lech Twórca filozofii absolutnej : rzecz o Hoene Wrońskim]. Znak, nr 347, 1611-1616, 1983.

Z dziejów historii filozofii w Polsce w latach 1863-1918. Studia Filozoficzne, nr 1, 135-157, 1984.

# filozofia polska # historia filozofii # metodologia historii filozofii #
ABSTRAKT. Autor przedstawia badania własne dotyczące dziejów filozofii jako nauki w Polsce w końcowej fazie okresu zaborów. Część I artykułu zawiera wybór reprezentatywnych poglądów na temat przedmiotu i zadań historii filozofii jako nauki oraz omawia negatywną reakcję kształtującego się ówcześnie obiektywizmu na historie filozofii pisane jawnie z punktu widzenia założeń światopoglądowych ich autorów. Część II prezentuje dorobek w zakresie historii filozofii powszechnej, część III natomiast ukazuje rozwój badań nad dziejami filozofii polskiej aż do momentu powołania przy Akademii Umiejętności w Krakowie specjalnej Komisji do Badań Dziejów Filozofii w Polsce.

Historia filozofii jako nauka w okresie międzywojennym. Studia Filozoficzne, nr 6, 3-25, 1984.

# historia filozofii # filozofia polska # metodologia historii filozofii # szkoła lwowsko-warszawska #
TREŚĆ. Tekst niniejszy jest kontynuacją artykuł Z dziejów historii filozofii w Polsce (1863-1918) ("Studia Filozoficzne" 1984, nr 1). Autor omawia stan historii filozofii w okresie międzywojennym. Artykuł zawiera m.in. charakterystykę bazy instytucjonalno-wydawniczej, prezentację ówczesnych poglądów na zadania i metody historii filozofii, omówienie stosunku szkoły lwowsko-warszawskiej do badań historycznofilozoficznych, ocenę najuważniejszych ogólnych opracować z tej dziedziny oraz przypomnienie dorobku czołowych historyków filozofii, ze szczególnym uwzględnieniem badań łączących rozwój filozofii polskiej z rozwojem filozofii europejskiej.

Bergson a filozofia współczesna. [Rec. Skarga, Barbara. Czas i trwanie. Studia o Bergsonie]. Znak, nr 353, 556-560, 1984.

Pół wieku po proroctwach "polskiej Kasandry". [Rec. Skoczyński, Jan. Pesymizm filozoficzny Mariana Zdziechowskiego]. Znak, nr 357-358, 1247-1252, 1984.

Marksizm a Polska i Rosja. [Rec. Walicki, Andrzej. Polska, Rosja, marksizm. Studia z dziejów marksizmu i jego recepcji]. Znak, nr 365, 123-129, 1985.

Zwątpienie i nadzieja. [Rec. Unamuno, Miguel de. O poczuciu tragiczności życia wśród ludzi i wśród narodów. Woźniakowski, Henryk (tłum.)]. Znak, nr 372, 127-133, 1985.

# tragizm #

[Streszczenie: Borzym, Stanisław. Bergson a przemiany światopoglądowe w Polsce]. Ruch Filozoficzny, XLIII (2), 173-177, 1986.

Masaryk jako filozof. (W pięćdziesiątą rocznicę śmierci). Studia Filozoficzne, nr 2, 139-144, 1987.

# MASARYK, Tomáš Garrigue # filozofia czechosłowacka #

Wartości i historia. Ze studiów nad Masarykiem. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, nr 32, 133-148, 1987.

# MASARYK, Tomáš, Garrigue # filozofia czechosłowacka #

Historia i struktury sensu. [Rec. Skarga, Barbara. Przeszłość i interpretacje. Z warsztatu historyka filozofii]. Rec. Znak, 396-397, 180-186, 1988.

Świadectwo Szestowa. [Rec. Szestow, Lew. Dostojewski i Nietzsche. Filozofia tragedii. Wodziński, Cezary (tłum.)]. Znak, nr 398, 92-97, 1988. Borzym, Stanisław.

Bergson jako martwy klasyk. [Rec. Kołakowski, Leszek. Henri Bergson. Ein Dichterphilosoph]. Znak, nr 404, 80-86, 1989.

Przesłania nauczyciela filozofii. Henri Bergson. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 34, 287-298, 1989.

# BERGSON, Henri # postęp poznania # zdrowy rozsądek #