Pragmatyzm - filozofia, która się opłaca. Myśl Filozoficzna, nr 3, 240-259, 1954.

# pragmatyzm # imperializm amerykański # ideologia # JAMES, William #

Książka amerykańskiego komunisty o pragmatyzmie. [Rec. Wells, Harry K. Pragmatism - Philosophy of Imperialism]. Myśl Filozoficzna, nr 4, 298-302, 1954.

Spór o ocenę spuścizny filozoficznej Jana Śniadeckiego. [Rec. Śniadecki, Jan. Wybór pism naukowych]. Myśl Filozoficzna, nr 3, 136-145, 1955.

O polskich rewolucjonistach szlacheckich drugiego i trzeciego dziesięciolecia XIX wieku. Myśl Filozoficzna, nr 4, 26-61, 1955.

# rewolucjonizm szlachecki # socjologia # naród / narodowość # ideologia #

Konferencja mickiewiczowska historyków i historyków filozofii. Myśl Filozoficzna, nr 5-6, 375-379, 1955. 

Marksizm i polityka kulturalna. W związku z broszurą Adama Schaffa "Aktualne zagadnienia polityki kulturalnej w dziedzinie filozofii i socjologii". Myśl Filozoficzna, nr 6, 31-42, 1956.

# marksizm # polityka kulturalna #
TREŚĆ. (A) Nasz cel strategiczny. (B) Hasła a rzeczywistość. (C) Partyjne kierownictwo nauką. (D) Podręczniki czy monografie?

"Z historii ideologii szlachecko-rewolucyjnej w Polsce drugiego i trzeciego dziesięciolecia XIX wieku" w: Z dziejów polskiej myśli filozoficznej i społecznej. T. III. Wiek XIX. Baczko, Bronisław i Assorodobraj, Nina (red.), 68-111. Warszawa, Książka i Wiedza, 1957.

# filozofia polska # rewolucjonizm szlachecki # naród, narodowość #

W kręgu nowych doświadczeń i historycznych analogii. [Rec. Ossowski, Stanisław. Struktura klasowa...]. Studia Filozoficzne, nr 4, 127-137, 1958.

Wiadomość o Janie Ludwiku Żukowskim. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 3, 61-80, 1958.

# ŻUKOWSKI, Jan Ludwik # filozofia polska # rewolucjonizm szlachecki # naród, narodowość #

Mochnacki i problem historii. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 4, 67-99, 1959.

# MOCHNACKI, Maurycy # filozofia polska # historiozofia # naród, narodowość #

W stronę antropologii filozoficznej. [Rec. Walicki, Andrzej. Osobowość a historia. Studia z dziejów literatury i myśli rosyjskiej]. Studia Filozoficzne, nr 2, 179-185, 1961.

Ojczyzna, naród, rewolucja: problematyka narodowa w polskiej myśli szlacheckorewolucyjnej. Warszawa, Państwowy Inst. Wyd., 1962.

# filozofia polityki # ojczyzna # oświecenie # naród # rewolucja społeczna #
TREŚĆ. Od Autora. I. Wprowadzenie. 1. Przedmiot pracy. 2. Problem szlacheckiego rewolucjonizmu. II. Idea "ojczyzny" i tradycja wieku Oświecenia. 1. "Ojczyzna" wieku Oświecenia. 2. Odwrót od polityki w polskiej myśli początku dziewiętnastego wieku. 3. "Można obywatelem zostać i wśród Wilna". 4. Krytyka "tego brzydkiego świata". 5. Cnota polityczna. 6. "Naród doskonale urządzony". 7. Oświata i praktyka. 8. Dwie historie. 9. Oświecenie czy romantyzm? III. Idea "narodu" i romantyczna filozofia historii. 1. Wiek historii. 2. Historia a krytyka teraźniejszości. 3. Historia i idea ciągłości. 4. Historia i idea postępu. 5. Mochnackiego "kraina marzeń". 6. W stronę filozofii historii. 7. Teoria świadomości narodowej. 8. "W oboim żywiole". IV. "Ojczyzna" i "naród" z perspektywy rewolucji społecznej. 1. Między przyszłością a przeszłością. 2. Na przykładzie Żukowskiego. 3. Na przykładzie "Nowej Polski".

Problemy psychologii historycznej. [Rec. Barbu, Zevedei. Problems of Historical Psychology]. Studia Filozoficzne, nr 2, 188-195, 1962.

Filozofia "człowieka zbiorowego". [Rec. Gramsci, Antonio. Pisma wybrane]. Studia Filozoficzne, nr 3, 223-239, 1962.

# GRAMSCI # marksizm # antropologia filozoficzna # światopogląd #

Durkheim. (Myśli i ludzie). Warszawa, Wiedza Powszechna, 1964.

# DURKHEIM Émile # nauki społeczne # solidarność społeczna # fakt społeczny # samobójstwo # socjologia religii #
TREŚĆ. Wstęp. 1. Człowiek rozdwojony. 2. Solidarność społeczna. 3. Rzeczywistość "sui generis". 4. Nauka o rzeczach. 5. Społeczna wszechnauka. 6. Powołanie socjologii. 7. Nota biograficzna. 8. Spis wykładów Durkheima. 9. Spis ważniejszych publikacji Durkheima.
Wybór tekstów. (a) Co to jest fakt społeczny? (b) Zasady metody socjologicznej. (c) Solidarność mechaniczna i organiczna. (d) Typy samobójstw. (e) Korporacje. (f) Próba określenia zjawisk religijnych. (g) Narodziny świętości. (h) Socjologiczna teoria poznania.

Kontrrewolucja a światopogląd. (Natura i historia we francuskiej myśli kontrrewolucyjnej lat 1789-1815). Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 10, 55-104, 1964.

# kontrrewolucja # prawo naturalne / porządek naturalny # historia, historyczność # światopogląd #
TREŚĆ. 1. Idea "porządku naturalnego i koniecznego rzeczy". 2. Stosunek do oświecenia. 3. Symptomy kryzysu. 4. Moralna neutralizacja pojęcia natury. 5. Temporalizacja porządku społecznego. 6. Ocena rewolucji ze stanowiska historii. 7. Zmienność historyczna a wieczny porządek.

III narada redakcji pism filozoficznych i socjologicznych krajów socjalistycznych. Studia Filozoficzne, nr 4, 142-145, 1965.

Teoria procesu historycznego w literaturze i sztuce. Studia Filozoficzne, nr 4, 146-148, 1965.

"Durkheim, czyli ambicje socjologii" w: Filozofia i socjologia XX wieku. Część I. (Myśli i Ludzie), 87-104. Wyd. 2 rozsz. i uzup. Warszawa, Wiedza Powszechna, 1965.

# DURKHEIM, Emil #
TREŚĆ. (A) Socjologia a życie społeczne. (B) Fakty społeczne jako "rzeczy". (C) Socjologiczna metoda a teoria społeczeństwa. (D) Koncepcja socjologii. (E) Granice socjologii.

"Gramsci - filozofia 'człowieka zbiorowego'" w: Filozofia i socjologia XX wieku. Część I. (Myśli i Ludzie), 179-203. Wyd. 2 rozsz. i uzup. Warszawa, Wiedza Powszechna, 1965.

# GRAMSCI, Antonio #
TREŚĆ. (A) Krytyka tradycji marksistowskiej. (B) Postulat antropologii. (C) Teoria światopoglądu.

Historia zamiast doktryny. [Rec. Baczko, Bronisław. Rousseau: samotność i wspólnota; tenże, Człowiek i światopoglądy]. Studia Filozoficzne, nr 4, 155-162, 1966.

"Montesquieu: idea wolności konkretnej" w: Antynomie wolności. Drużkowski, Marian i Sokół, Krystyna (red.), 230-239, Warszawa, Książka i Wiedza, 1966.

# wolność # MONTESQUIEU, Charles Louis de Secondat # prawo / prawodawstwo # władza #

"Rousseau: utrata i odzyskanie wolności" w: Antynomie wolności. Drużkowski, Marian i Sokół, Krystyna (red.), 240-250, Warszawa, Książka i Wiedza, 1966.

# wolność # ROUSSEAU, Jean Jacques # jednostka a społeczeństwo #

"John Stuart Mill: wolność i indywidualność" w: Antynomie wolności. Drużkowski, Marian i Sokół, Krystyna (red.), 308-317, Warszawa, Książka i Wiedza, 1966.

# wolność # MILL, John Stuart # indywidualizm # liberalizm #

"Jan Śniadecki - nauka i edukacja narodowa" w: Filozofia Polska. (Myśli i Ludzie) , 179-194. Warszawa, Wiedza Powszechna, 1967.

# filozofia polska # ŚNIADECKI, Jerzy # oświecenie #
TREŚĆ. (A) Powołanie uczonego. (B) Filozofia i ład społeczny. (C) Polemika z "kantyzmem" i romantyzmem.

"Mochnacki - rewolucja i tradycja" w: Filozofia Polska. (Myśli i Ludzie) , 195-212. Warszawa, Wiedza Powszechna, 1967.

# filozofia polska # MOCHNACKI, Maurycy # romantyzm polski #
TREŚĆ. (A) Punkt wyjścia. (B) Teoria samowiedzy narodowej. (C) Polityka.

Świadomość historyczna a wizja przyszłości. Studia Filozoficzne, nr 8, 41-52, 1975. Szacki, Jerzy.

# świadomość historyczna # tradycjonalizm # historyzm # utopizm #
ABSTRAKT. Artykuł został poświęcony pytaniu, jak stan świadomości historycznej (a także samo jej rozumienie) wiąże się ze sposobem myślenia o przyszłości. Ześrodkowanie wizji przyszłości na problemach kształtowania wspólnoty ludzkiej sprzyja rozwojowi świadomości historycznej, podczas gdy zwrot ku problemom czysto technicznym prowadzi do jej ograniczania i kryzysu. Autor wyróżnia trzy zasadnicze warianty świadomości historycznej, a mianowicie tradycjonalizm, historyzm i utopizm, przeciwstawiając im totalny ahistoryzm, którego najczystszą reprezentacją w myśli współczesnej wydaje się behawioryzm ideologiczny Skinnera. Ahistoryzm znajduje się obecnie w ekspansji, chociaż fakt ten bywa trudny do zauważenia z powodu obfitości rekwizytów historycznych w kulturze współczesnej, rekwizytów które stwarzają pozory trwałości świadomości historycznej. W istocie rzeczy, miarą intensywności tej ostatniej nie jest liczba takich rekwizytów, lecz zdolność traktowania historii jako całości sensownej. Odnowa tej zdolności zależy w pierwszym rzędzie od stworzenia wizji przyszłości skoncentrowanej na problematyce wspólnoty ludzkiej, a więc realizacji (i przewartościowania) wartości zawartych w dziedzictwie kultury europejskiej.

Społeczny pragmatyzm G. H. Meada. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 22, 69-102, 1976.

# MEAD, George Herbert # pragmatyzm # interakcjonizm # psychologia społeczna #
TREŚĆ. 1. Inspiracje, problemy i założenia. 2. Gesty i symbole oznaczające. 3. Koncepcja osobowości (self). 4. Koncepcja społeczeństwa. 5. Uwagi końcowe.

Socjologia Spencera. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 23, 59-81, 1977. Szacki, Jerzy.

# SPENCER, Herbert # socjologia # ewolucjonizm społeczny # organicyzm społeczny #
TREŚĆ. 1. Rola i ambicje Spencera. 2. Idea ewolucji superorganicznej. 3. Kierunek ewolucji społecznej. 4. Czynniki ewolucji społecznej.