O znakach literackich i znakach teatralnych. Studia Estetyczne, t. 2, 243-260, 1965. Brach, Jolanta.

# znak # teatr # literatura # semantyka sztuki #

O samotranscendencji w sztuce współczesnej. Studia Filozoficzne, nr 12, 23-37, 1978. Brach-Czaina, Jolanta.

# sztuka współczesna # transcendencja, transcendowanie # wartość estetyczna #

Odkrywanie - adaptacja - ekspresja. Studia Filozoficzne, nr 8, 141-153, 1987. Brach-Czaina, Jolanta.

# odbiór dzieła sztuki # psychologia sztuki # dzieło sztuki #
ABSTRAKT. Proces odbioru sztuki to aktywność twórcza wymagająca wykonania wielu skomplikowanych czynności. Jej początek stanowi odkrywanie dzieła. Odbiorca analizuje i interpretuje utwór, zmierzając do uchwycenia jego struktury, sfery znaczeniowej i wartości. Podejmuje też szereg czynności zmierzających do przystosowania utworu do własnych potrzeb i oczekiwań. Wśród czynności adaptacyjnych szczególnie ważne jest dynamizowanie sensów niesionych przez formy symboliczne sztuki i łączenie ich nie tylko z różnorodnymi kontekstami artystycznym i znanymi odbiorcy, lecz także swobodne przerzucanie sensu między formami symbolicznymi sztuki a formami symbolicznymi należącymi do porządku istnienia. Przeprowadzenie takich operacji na obiektach należących do odmiennych porządków ontologicznych jest możliwe dzięki podobieństwu struktury sensu form symbolicznych sztuki i form symbolicznych istnienia odkrywanych w potocznym doświadczeniu. W obu przypadkach bowiem ów sens ma strukturę dwoistą łączącą znaczenie i wartość. W wyniku tych zabiegów obiekt sztuki zostaje zaadaptowany przez odbiorcę, który czyni zeń jakby własny utwór i dziełem tak przysposobionym może posługiwać się jak własnym środkiem ekspresji. Ze względu na ekspresje odbiorcy nie to jest najważniejsze, czy pozostawia ona trwały ślad, lecz to, że zaadaptowany utwór zostaje uznany przez odbiorcę za wyraz jego doświadczenia i dzięki temu pełni funkcję środka wyrazowego.