Spotkanie z Schelerem. [Rec. Węgrzecki, Adam. Scheler]. Studia Filozoficzne, nr 12, 182-187, 1975.

Maxa Schelera spór z Comtem. Studia Filozoficzne, nr 9, 27-43, 1975.

# SCHELER, Max # COMTE, Auguste # socjologia wiedzy #
ABSTRAKT. Późna twórczość Maxa Schelera wprowadziła jego nazwisko do podręczników socjologii. Współtwórca fenomenologii, autor "Formalismus in der Ethik", potrafił uczynić z odkrytych przez Husserla nowych obszarów refleksji filozoficznej tło dociekań dość odległych w swej treści od tradycyjnych zainteresowań filozofii. Co więcej, w swym głównym dziele socjologicznym "Probleme einer Soziologie des Wissens", stawia Scheler również pytania nie mieszczące się w polu badawczym ortodoksji fenomenologicznej. Jako socjolog wiedzy wkroczył on jednocześnie na teren tradycji myśli socjologicznej, z którymi musiał przeprowadzić intelektualny obrachunek. Polemika z pozytywizmem Comte’a zajmuje sporo miejsca w spuściźnie socjologicznej Schelera. Oprócz antypozytywistycznych fragmentów w "Probleme..." oraz rozsianych uwag w wielu pracach z zakresu antropologii filozoficznej poświecił on w całości comte’owskiej socjologii artykuł "Uber die positivistische Geschichtsphilospohie des Wissens", którego filozoficzne przesłanki i konkluzje zasługują na prezentację. Rozważania poniższe będą bowiem nie tylko okazją do przedstawienia antycomte’owskiego stanowiska fenomenologa, lecz także próbą wykazania, iż spór z Comte’em sprowokował Schelera do sądów nie dość wnikliwie zdających sprawę z rzeczywistych poglądów swego adwersarza. Poza tym zaś, jak się okaże, można znaleźć sporo punktów zbieżnych pomiędzy koncepcjami Schelera i Comte’a, jeśli wczytać się np. w wydane niedawno po polsku "Rozważania o całokształcie pozytywizmu". Na zakończenie wypadnie zebrać również niektóre przynajmniej filozoficznie ważne wnioski, do których skłaniać mógłby interesujący nas spór. Różne bowiem spory w filozofii toczono i nie wszystkie warte są przypominania. Krótko mówiąc, chodzić będzie o wskazanie korzyści, jakie można wynieść z lektury polemicznych pism Schelera - nawet wtedy, gdy zawarte w nich stwierdzenia uzna się za co najmniej dyskusyjne.

Metanauka a tożsamość filozofii. [Polemika z: Krakowski, Jerzy. Filozofia jako metanauka]. Studia Filozoficzne, nr 1, 49-56, 1979.

# metanauka # metodologia filozofii # filozofia a nauka # filozofia a polityka #

Socjologia wiedzy Maxa Schelera. Studia Filozoficzne, nr 2, 67-88, 1979.

# SCHELER, Max # socjologia wiedzy # rozwój wiedzy # światopogląd # poznawanie #
TREŚĆ. I. Filozofia a geneza socjologii wiedzy. II. Filozoficzne przesłanki schelerowskiej socjologii wiedzy. (A) Założenia metafizyczne. (B) Założenia aksjologiczne i teoriopoznawcze. III. Próba rekonstrukcji. (A) Ujęcie I: idee i realia. (B) Ujęcie II: Wiedza a ontyczny status społeczeństwa. (C) Ujęcie III: społeczne źródła deformacji poznawczych. IV. Wnioski interpretacyjne. V. Próba krytyki. (A) Horyzonty badawcze. (B) Naturalizm. (C) Mechanizmy rozwojowe wiedzy. VI. Postscriptum.

PRZEKŁAD: Böhme, Gernot i Daele, Wolfgang van den i Krohn, Wolfgang. Finalizacja nauki. Studia Filozoficzne, nr 1, 85-106, 1984.
Słowo od tłumacza: nauka w postparadygmatycznym stadium rozwoju teorii. J.w., 106-108.

Koncepcja ideologii M. Horkheimera. Studia Filozoficzne, nr 11, 189-204, 1986. Czerniak, Stanisław.

# HORKHEIMER, Max # ideologia # szkoła frankfurcka #
ABSTRAKT. Artykuł zawiera rekonstrukcję poglądów M. Horkheimera na temat natury i funkcji ideologii oraz próbuje dać odpowiedź na pytanie o rodzaj związków pomiędzy stanowiskiem niemieckiego myśliciela w tej kwestii a poglądami innych przedstawicieli szkoły frankfurckiej (L. Löwenthal, P. L. Landsberg). Na tle tych rozważań historyczno filozoficznych autor wyodrębnia trzy główne sposoby interpretacji terminu "ideologia" w literaturze przedmiotu oraz zastanawia się nad pewnymi istotnymi, jego zdaniem, zadaniami badawczymi, jakie podjąć winna teoria ideologii.

Rozum a opinia publiczna. Studia Filozoficzne, nr 2, 57-70, 1987. Czerniak, Stanisław.

# HABERMAS, Jürgen # rozum # opinia publiczna # filozofia społeczna #
ABSTRAKT. W prezentowanym tekście - studium o charakterze rekonstrukcyjno-krytycznym - przedstawiam najistotniejsze wątki najnowszej książki Jürgena Habermasa "Die neue Unübersichtlichkeit".