Pytanie o istotę wychowania. Wprowadzenie. Studia Filozoficzne, nr 4, 121-134, 1984.

# wychowanie # działanie #
ABSTRAKT. Artykuł postuluje ogólną teorię wychowania, która badałaby wychowanie jako wychowanie. Teoria taka byłaby czymś zdecydowanie różnym od teleologii czy technologii wychowania. Inicjując taką teorię, proponuje się użyć Kartezjańskiej kategorii "działanie-doznawanie" do analizy aktu wychowującego. Kategoria ta sytuuje wychowanie w przestrzeni międzypodmiotowej. Ponadto stosowane są kategorie bezpośredniego i pośredniego podmiotu "działania" oraz bezpośredniego i pośredniego podmiotu "doznawania". Tak widziany akt wychowania daje się symbolicznie przedstawić formułą: Jan Piotrem wychowuje Pawła Adama.

Od "wartości czegoś" do "wartości samej". Studia Filozoficzne, nr 6, 187-204, 1984.

# aksjologia # wartość # INGARDEN, Roman #
TREŚĆ. Punktem wyjścia analizy jest wartość czegoś, wartość konkretna, pojęta tak, jak rozumiał ją R. Ingarden. Rozważając niesamowystarczalność jej aksjologicznego ukwalifikowania, rozważając dalej istotnie wartościom przysługujący moment domagania się oraz badając pojęcie realizacji wartości, analiza ukazuje konieczność uznania wartości samej jako wyraźnie przeciwstawionej wartości czegoś. Następnie badana jest propozycja rozumienia wartości samej jako idei czy przedmiotu idealnego. Jako rezultat tego badania ukazuje się konieczność odrzucenia takiego pojmowania wartości samej, które sytuuje ją w dziedzinie idealnej.

Pseudowychowanie. Studia Filozoficzne, nr 10, 165-178, 1984.

# wychowanie # pedagogika #
ABSTRAKT. Arystotelesowskie pojęcie pseudos, określające byty, które przedstawiają się nie takimi, jakimi są, równocześnie ukrywając to, czym faktycznie są, zostaje w niniejszym artykule odniesione do pojęcia wychowania. Otrzymujemy w ten sposób kategorię pseudowychowania, określającą zjawiska przeciwne istocie wychowania, uzurpujące sobie jednak prawo bycia wychowaniem. Wykrycie rozmaitych form pseudowychowania staje teraz przed nami jako zadanie badawcze. W artykule zostają ukazane i poddane analizie cztery formy pseudowychowania: wychowanie nieadekwatne, fikcyjne, wyobcowane i zawładające. Szczególną uwagę poświęca się wychowaniu wyobcowanemu, gdzie zostaje zakwestionowane rozumienie wychowania jako odniesionego do czegoś zewnętrznego względem niego samego, tzn. wszelkie "wychowanie do", czy "wychowanie dla".

Analiza momentu domagania się. Studia Filozoficzne, nr 6, 111-126, 1987.

# domaganie się # aksjologia # wartość etyczna #
ABSTRAKT. W rozprawie "Od wartości czegoś do wartości samej" ("Studia Filozoficzne" 1984, nr 6) moment domagania się ukazany został jako istotnie przysługujący etycznym wartościom. Niniejsza rozprawa jest próbą zapowiedzianej wówczas analizy momentu domagania się. Po wyodrębnieniu specyficznego domagania się aksjologicznego spośród innych typów domagań się (m.in. ontologicznego i teleologicznego) analizowana jest jego struktura, a w szczególności przedmiot domagania się. Przedmiotem tym okazuje się jakość egzystencji. Następnie ukazane jest doświadczenie domagania się wartości jako dokonujące się w szczególnym akcie poczucia wartości. Akt ten rozumiany jest jako akt pełny, tzn. stanowiący jedność określonych momentów intelektualnych, emocjonalnych i wolicjonalnych.

Veritas. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 33, 249-266, 1988. Filek, Jacek.

# prawda # adekwatność # myśl a rzeczywistość #
TREŚĆ. I. Res et intellectus. 1. Rozróżnienie. 2. Uporządkowanie. 3. Zawieszenie porządku - dialektyka myśli i rzeczy. II. Adaequatio. 1. Adekwatność złożeń. 2. Wykroczenie poza adekwatność złożeń. III. Komentarze. 1. Św. Tomasz. 2. Arystoteles. 3. Heidegger.

Heideggera ideał egzystencji a materialna etyka wartości. Studia Filozoficzne, nr 2, 89-105, 1989.

# HEIDEGGER, Marin # wartość # egzystencja # ideał #
TREŚĆ. Artykuł stanowi część szerzej zakrojonych badań nad problemem mocy wartości. Po skrótowym zaprezentowaniu we Wprowadzeniu ewolucji problemu - od pism praktycznych I. Kanta po wiek XX - podjęta zostaje próba wydobycia z tekstu Sein und Zeit Martina Heideggera tych wątków, które mogłyby stanowić odpowiedź na pytanie o moc wartości. W tej intencji przywołany będzie Heideggerowski ideał egzystencji, a nade wszystko jego poświadczenie, jakim jest "wezwanie sumienia". Wezwanie to okazuje się mieć tę samą strukturę, co przynależny istocie wartości moment domagania się i w świetle tej właśnie analogii zostaje tu zinterpretowane. Ukazana moc - możność egzystencji jest następnie odniesiona do specyficznej indywidualnej wartości - osoby, odnalezionej na gruncie materialnej etyki wartości. Z kolei rozważony zostaje problem stosunku owej indywidualnie ważnej wartości - osoby i jej mocy do wartości ogólnie ważnych. Z tej perspektywy zarówno tradycyjna interpretacja materialnej etyki wartości, jak i pojmowanie etycznego przesłania Sein und Zeit, uzyskują nowe oświetlenie.

Etyka wobec problemu kary śmierci (Jagiellońskie Sympozja Etyczne - czerwiec 1988). Studia Filozoficzne, nr 10, 219-223, 1989. Filek, Jacek.

Pytanie: jak żyć? jako podstawowe pytanie etyczne (zarys analizy). Studia Filozoficzne, nr 2-3, 225-234, 1990.

# sens życia # etyka # odpowiedzialność #
ABSTRAKT. Przedmiotem analizy jest - uznane za najbardziej podstawowe pytanie etyczne - pytanie: jak żyć? Ponieważ jego przeżywanie nie jest czymś powszechnym, analizę rozpoczyna próba wskazania uwarunkowań nieobecności pytania. Następnie analizowane są: jego założenia, jego status ontologiczny, jego treść oraz jego skierowanie. Ten ostatni moment pozwala z kolei na ukazanie statusu odpowiedzi i zarysowanie jej formalnej charakterystyki. Podkreślona w konkluzji fundamentalna pozycja zapytywania, zapytywania o całość, uwidacznia potrzebę przezwyciężenia tradycji atomizmu etycznego oraz prowadzi do uznania odpowiedzialności za podstawową strukturę bycia w świecie.