Natura i społeczeństwo w myśli ekonomicznej końca XVIII i początku XIX wieku. Od reakcji antyfizjokratycznej do reakcji antychrematystycznej. (Szkice ujęcia tematu). Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 25, 3-37, 1979.

# człowiek a natura # fizjokratyzm # SMITH, Adam # MALTHUS, Thomas Robert # RICARDO, David #
TREŚĆ. (A) Fizjokraci. (B) Adam Smith. (C) Tomasz Robert Malthus - wizjoner. (D) David Ricardo - w aurze szoku matuzjańskiego. (E) Tomasz Robert Malthus - krytyka nauki o bogactwie społecznym.

Własność a struktura i więź społeczna w myśli Sismondiego. Studia Filozoficzne, nr 11, 115-127, 1980.

# SISMONDI, Jean Charles Leonard Simonde de # własność / posiadanie # filozofia społeczna # postęp historyczny #
ABSTRAKT. Artykuł niniejszy stanowi próbę odtworzenia tego obszaru wyobraźni społecznej Sismondiego, który dotyczy genezy i funkcjonowania instytucji własności w społeczeństwie zrodzonym po pierwszych rewolucjach mieszczańskich. Sismondi rozważa temat wieloaspektowo. Daje propozycje teoretyzacji sprzężenia między genezą własności i zmiennością jej charakteru i funkcji w procesie historycznym. Najwięcej miejsca poświęca roli własności w kształtowaniu zależności i więzi społecznych w rodzącym się społeczeństwie kapitalistycznym. Zaakcentowanie doniosłości rozważań nad ekonomicznymi aspektami własności dla badań typów więzi osobowych w klasowym układzie społecznym, badań motywacji działań podmiotów społecznych i charakteru społecznych autorytetów jest ważnym etapem drogi tego pisarza społecznego zmierzającej do postawienia diagnozy nowemu społeczeństwu jego czasów.

Sismondi - czas historii i nieuchronność utopii. Studia Filozoficzne, nr 7, 77-88, 1985.

# SISMONDI, Jean Charles Leonard Simonde # filozofia społeczna # postęp społeczny / gospodarczy itd. # ład społeczny # utopia #
ABSTRAKT. Artykuł jest próbą odtworzenia planu filozoficzno-socjologicznego twórczości Sismondiego, głównie na podstawie pracy NOWE ZASADY EKONOMII POLITYCZNEJ. W szczególności chodzi o uwypuklenie polemiki z naturalistycznymi interpretacjami wielkiego przełomu cywilizacyjnego, związanego z narodzinami społeczeństw industrialnych i przede wszystkim o sposób odsłonięcia perspektywy historyczności w badaniach dynamiki społecznej. Wśród głównych problemów badanych przez Sismondiego wyróżnić należy rodzaj traktowania procesu historycznego oraz związki między kryteriami trwałości wysiłku kulturowego ludzkości a historycznie zmiennymi formami organizacji społeczeństw. W wyniku wyraźnego zarysowania sprzężeń między problematyką filozoficzną i problematyką z zakresu socjologii ekonomicznej, Sismondi dochodzi do diagnozy społeczeństwa jego czasu jako świata bez przyszłości, do ukazania naruszenia przez ludzkość poczucia sensu i trwałości ładu społecznego.

Miejsce Condorceta w kręgu oświeceniowej refleksji nad historią ludzką (zarys problematyki badawczej). Studia Filozoficzne, nr 6, 19-34, 1989. Grygorowicz, Marek.

# CONDORCET, Nicolas de # oświecenie francuskie # filozofia historii # postęp społeczny #
TREŚĆ. Twórczość Condorceta asymiluje nadzieje związane z oświeceniowymi próbami przedstawienia dziejów ludzkich jako samorealizacji człowieka oraz uzasadnienia aksjologii bez czerpania ze źródeł nadprzyrodzonych. Proponowana przez niego teoria postępu ma być podstawą badania dziejów jako procesu samotworzenia się człowieka i uzasadnieniem wyłączności jego historii ziemskiej jako pola realizacji nadrzędnych wartości. Artykuł ukazuje możliwe odniesienia rozważanej teorii postępu do korespondujących z nią nurtów myślowych, zakładających doskonalenie się człowieka w czasie.

Rola polemiki z myślą Kartezjusza w kształtowaniu się koncepcji podmiotu ludzkiego i obrazu świata w rozprawie Condillaca O pochodzeniu poznania ludzkiego. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 35, 15-49, 1990. Grygorowicz, Marek.

# CONDILLAC, Étienne Bonnot de # DESCARTES, René # podmiot # człowiek a świat #