z: Kolenda, Zygmunt. Zastosowanie zasady wzrostu entropii do niektórych modeli kosmologicznych. Roczniki Filozoficzne, 12(3), 93-98, 1964.

# filozofia przyrody # kosmologia # entropia #
TREŚĆ. Kosmologia relatywistyczna. 2. Teoria wszechświata stanu stałego.

Czasoprzestrzenne kontinuum szczególnej teorii względności. Roczniki Filozoficzne, 13(3), 75-86, 1965.

# czasoprzestrzeń # filozofia przyrody # szczególna teoria względności #
TREŚĆ. 1. Geometria czasoprzestrzeni. 2. Fizyka czasoprzestrzeni. 3. Filozofia czasoprzestrzeni.

"Stwarzanie" materii jako prawo fizyki. Roczniki Filozoficzne, 14(3), 93-98, 1966.

# kosmogonia # prawo przyrody # materia #

Seryjne modele wszechświata. Roczniki Filozoficzne, 15(3), 73-88, 1967.

# modele # filozofia przyrody # kosmologia #
TREŚĆ. 1. Założenie wyłączności oddziaływań grawitacyjnych. 2. Indeterminizm kosmologiczny i hipoteza przejść. 3. Przykłady bardziej prawdopodobnych przejść. 4. Możliwość obserwacyjnej weryfikacji seryjnych modeli wszechświata. 5. Ocena koncepcji seryjnych modeli wszechświata.

Definicja terminu "wszechświat" w kosmologii relatywistycznej. Roczniki Filozoficzne, 15(3), 45-61, 1968.

# kosmologia # wszechświat # ogólna teoria względności # filozofia przyrody #

Matematyka i sztuczne myślenie. [Rec. Nagel, Ernst i Newman, J. Twierdzenie Gödla]. Znak, nr 165, 376-380, 1968.

Geometria wszechświata. [Rec. Whittaker, Edmund T. Od Euklidesa do Einsteina]. Znak, nr 171, 1232-1239, 1968.

Matematyka a możliwości naukowego poznania. [Rec. Kemeny, John G. Nauka w oczach filozofa]. Znak, nr 176, 280-286, 1969.

Sobór a sprawa numer jeden naszych czasów. Znak, nr 177, 335-347, 1969.

# religia a nauka #

Ewolucyjny charakter seryjnych modeli wszechświata. Roczniki Filozoficzne, 16(3), 59-68, 1969.

# kosmologia # modele # filozofia przyrody #

O ewolucji kosmosu i jej początku. Uwagi z pogranicza filozofii przyrody i kosmologii. Znak, nr 185, 1456-1466, 1969.

# filozofia przyrody # kosmologia #

Determinizm i indeterminizm w fizyce współczesnej. [Rec. Sławianowski, Jan Jerzy. Przyczynowość w mechanice kwantowej]. Znak, nr 185, 1504-1512, 1969.

[Rec. Prokhovnik, S. J. The Logic of Special Relativity]. Ruch Filozoficzny, XXVII (4), 274-276, 1969.

Zasada Macha w kosmologii relatywistycznej. Roczniki Filozoficzne, 18(3), 27-52, 1970.

# MACH, Ernst # kosmologia # ogólna teoria względności #

Bóg fizyków. Znak, nr 188-189, 177-186, 1970.

# religia a nauka # Bóg #

Nowa postać racjonalizmu. [Rec. Blanché, Robert. Wiedza współczesna a racjonalizm]. Znak, nr 188-189, 354-362, 1970.

Czy istnieje filozofia przyrody? [Rec. Mazierski, Stanisław. Prolegomena do filozofii przyrody]. Znak, nr 192, 804-807, 1970.

Dialogi o matematyce. [Rec. Rényi, Alfréd. Dialogue on Mathematics]. Znak, nr 197, 1471-1479, 1970.

Prehistoria teorii względności. [Rec. Kuzniecow, B. G. Otnositielnost']. Znak, nr 198, 1593-1601, 1970.

Kryterium falsyfikacji a ogólna teoria względności. Studia Philosophiae Christianae, nr 1, 41-67, 1970.

# ogólna teoria względności # falsyfikacja # metodologia nauki #
TREŚĆ. Wprowadzenie. 1. Uwagi metodologiczne. 2. Ogólna teoria względności a doświadczenie. 3. Możliwość testowania ogólnej teorii względności na terenie kosmologii. 4. Wnioski.

Co sądzić o początku świata? Znak, nr 199, 55-72, 1971.

# kosmogonia # wieczność #
TREŚĆ. 1. Obserwacje i teorie. 2. Opinie obiegowe. 3. Próba klasyfikacji. 4. Pogląd Lemaitre'a. 5. Dzisiejszy punkt widzenia. 6. Odpowiedzi ostateczne.

Zasada Macha w ujęciu Wheelera. Roczniki Filozoficzne, 19(3), 53-59, 1971.

# MACH, Ernst # ogólna teoria względności #
TREŚĆ. 1. Zagadnienie warunków brzegowych w ogólnej teorii względności. 2. Zasada Macha jako reguła wyboru niektórych rozwiązań równań pola. 3. Uwagi krytyczne.

[Rec. Zeldowicz, J. B. i Nowikow, I. D. Reljatiwistskaja astrofizika]. Roczniki Filozoficzne, 19(3), 157-159, 1971.

Pojęcie kreacjonizmu a współczesna kosmologia. Znak, nr 213, 322-329, 1972.

# kreacjonizm # kosmologia # religia a nauka #

Zasada kosmologiczna w kosmologii Friedmannowskiej. Roczniki Filozoficzne, 20(3), 59-75, 1972.

# zasada kosmologiczna # filozofia przyrody # wszechświat #
TREŚĆ. 1. Najogólniejsza treść zasady kosmologicznej. 2. Geometryczna treść zasady kosmologicznej. 3. Fizyczna treść zasady kosmologicznej. 4. Zasada kosmologiczna jako model wszechświata. 5. Zasada kosmologiczna a modele niefriedmannowskie. 6. Katalog różnych ujęć zasady kosmologicznej.

Operacjonizm w fizyce i w życiu. (Na marginesie lektury: P. Bridgman, The Nature of Physical Theory, New York 1936, Dover Publ., 138). Znak, nr 212, 280-285, 1972.

# fizyka # operacjonizm #

Złośliwość czy wyrafinowanie? (Sprawozdanie z pewnej dyskusji). Znak, nr 217-218, 1110-1115, 1972.

# fizyka #

Kosmologia - filozofia - Bóg. [Rec. Tresmontant, Claude. Problem istnienia Boga]. Znak, nr 217-218, 1125-1129, 1972.

Kopernikowskie układy odniesienia w ogólnej teorii względności. Roczniki Filozoficzne, 21(3), 43-52, 1973.

# FOCK, Vladimir Aleksandrowicz # ogólna teoria względności # układ odniesienia #
TREŚĆ. I. Poglądy Focka. 1. Zasada względności. 2. Zasada kowariantności. 3. Zasada równoważności. 4. Założenia teorii grawitacji. 5. Wyróżnione układy odniesienia. II. Uwagi krytyczne. 1. Względność a symetrie. 2. Zasada kowariantności a sens fizyczny. 3. Zasada równoważności a równouprawnienie układów odniesienia.

Uśmiech bez kota czyli o obserwacyjnych podstawach kosmologii. Znak, nr 229, 883-895, 1973.

Skala czasu. Znak, nr 230, 1070-1080, 1973.

Struktura czasoprzestrzeni. Znak, nr 231, 1190-1199, 1973.

Jak się stwarza światy? Znak, nr 232, 1327-1340, 1973.

# model # kosmologia #

Struktura próżni. Znak, nr 235, 95-103, 1974.

Mały traktat o metodzie. Znak, nr 236, 236-244, 1974.

# metodologia nauki # rozwój nauki # modele #

Dyskusje na temat nieskończoności świata. Znak, nr 237, 361-373, 1974.

# nieskończoność # filozofia a nauka # wszechświat #
TREŚĆ. 1. Wprowadzenie. 2. Co to znaczy "wszechświat"? 3. Czy przesunięcie ku czerwieni da się wytłumaczyć "innymi czynnikami"? 4. Hipoteza wiecznych powrotów. 5. Metodologiczne uwagi Bażenowa, Morozowa i Słuckiego. 6. Analizy Zelmanowa. 7. Analizy Naana. 8. Wnioski.

Rzeczy najpospolitsze i najzwyklejsze. Znak, nr 241-242, 1003-1013, 1974.

Czy Pan Bóg interesuje się teorią względności? Znak, nr 245, 1484-1493, 1974.

Sciamy wektorowy model pola bezwładności. Roczniki Filozoficzne, 22(3), 23-33, 1974.

# SCIAMA, Dennis William Siahou # kosmologia #
TREŚĆ. 1. "Podłoże filozoficzne". 2. Założenia modelu. 3. Indukowanie bezwładności. 4. Interpretacja. 5. Uwagi krytyczne. 6. Dalszy rozwój.

"Stwarzanie" materii a kosmologiczny model de Sittera. Roczniki Filozoficzne, 22(3), 53-57, 1974.

# kosmologia # materia # SITTER, Willem de # stwarzanie #

Space-time manifolds and relativity of time. Studia Philosophiae Christianae, nr 1, 49-56, 1974.

# czasoprzestrzeń # czas #
TREŚĆ. 0. Abstract. 1. Introduction. 2. Terminology. 3. Logical Base. 4. Anti-Leibnizian Theorem. 5. Conclusions.

Mach’s Principle and the Principle of Equivalence. Studia Philosophiae Christianae, nr 2, 93-101, 1975.

# fizyka #
TREŚĆ. 0. Abstract. 1. Introduction. 2. Concepts and Terminology. 3. Argument. 4. Comment.

Matematyczny model czasoprzestrzeni. Roczniki Filozoficzne, 23(3), 21-36, 1975.

# czasoprzestrzeń #
TREŚĆ. 1. Określenia. 2. Sens fizyczny. 3. Obiekty geometryczne na rozmaitości.

Mechanizm postępu. [Rec. Zasada korespondencji w fizyce a rozwój nauki. Krajewski, W. i Mejbaum, W. i Such, J. (red.)]. Znak, nr 249, 363-369, 1975.

Czy fizykę można stworzyć z pustki? [Rec. Graves, John C. The Conceptual Foundations of Contemporary Relativity Theory]. Znak, nr 253, 932-935, 1975.

Technika - nowe środowisko człowieka. [Rec. Technika a społeczeństwo. Antologia. Siciński, Andrzej (wybór, wstęp)]. Znak, nr 255, 1209-1214, 1975.

Filozof słowa. Znak, nr 260, 251-257, 1976.

# LADRIÈRE, Jean # nauka a religia # język religijny #
TREŚĆ. * Wprowadzenie. * Przestrzeń logiczna i rzeczywisty świat. * Znaki i pojęcia. * Język wiary.

Świat widzimy przez teorię. [Rec. Wójcicki, Ryszard. Metodologia formalna nauk empirycznych]. Znak, nr 262, 584-588, 1976.

Dlaczego Poincaré nie stworzył teorii względności? [Rec. Lubomirski, Andrzej. Filozofia geometrii Henri Poincarégo]. Znak, nr 262, 589-591, 1976.

Dobrze, że żyjemy w tych czasach... [Rec. The Physicist's Conception of Nature. Mehr, Jagdish (ed.)]. Znak, nr 262, 592-595, 1976.

Wiara dla komputera. [Rec. Ackermann, Robert J. Belief and Knowledge]. Znak, nr 262, 595-601, 1976.

Lamaitre i jego dzieło. Znak, nr 264, 871-878, 1976.

# LAMAÎTRE, Georges # kosmogonia #
TREŚĆ. 1. Dwie rewolucje. 2. Kosmolog z Louvain. 3. Hipoteza pierwotnego atomu. 4. Późniejszy rozwój.

W kręgu nauki i wiary. 1. Antynomie rozwoju. Znak, nr 271, 3-13, 1977.

# nauka a religia # teologia #
TREŚĆ. 1. Zamiast wstępu: pomieszanie języków. 2. Spięcie. 3. Treść i forma wyrazu. 4. Granice rozumu i granice wiary. 5. Przewrót naukowy i teologiczny. 6. Pseudodogmaty i rozwój nauki. 7. Teologia i niezmienniki.

W kręgu nauki i wiary. 2. Antynomie współistnienia. Znak, nr 274, 455-464, 1977.

W kręgu nauki i wiary. 3. Antynomie działania. Znak, nr 275, 579-587, 1977.

# nauka a religia # technika #

W kręgu nauki i wiary 4. Dzisiejszymi oczami na dawne spory. [Rec. Science and Religious Belief - A Selection of Recent Historical Studies. Russell, C. A. (ed.)]. Znak, nr 277-278, 904-912, 1977.

W kręgu nauki i wiary 5. Sprawdziany sensu. Znak, nr 279, 1054-1064, 1977.

# nauka a religia # empiryzm logiczny #

W kręgu nauki i wiary 6. Wielowymiarowa logika wiary. Znak, nr 280, 1169-1178, 1977.

# nauka a religia # wiara a wiedza # język religijny #

W kręgu nauki i wiary 7. Życie symboli. Znak, nr 281-282, 1433-1439, 1977.

W kręgu nauki i wiary 8. W niewoli języka. Znak, nr 283, 109-118, 1978.

# nauka a religia # gry językowe # język religijny #

W kręgu nauki i wiary 9. Od symbiozy do syntezy. Znak, nr 285, 344-352, 1978.

TREŚĆ. 1. Co nauka daje wierze. 2. Poczucie ograniczoności. 3. Poczucie uczestniczenia. 4. Symbioza - rozwarstwienie. 5. Ku syntezie. 6. Synteza.

Przyczynek do sporu o istnienie świata. Znak, nr 283, 145-147, 1978.

# istnienie # przyczynowość #

Globalny czas w kosmologii relatywistycznej. Roczniki Filozoficzne, 25(3), 37-45, 1977.

# czas # przyczynowość # kosmologia #
TREŚĆ. 1. Wstęp. 2. Ujęcia aksjomatyczne. 3. Czas a przyczynowość. 4. Kierunek czasu - współzależność zegarów. 5. Zakończenie.

Uwagi o metodologii kosmologii. Roczniki Filozoficzne, 26(3), 65-75, 1978.

# kosmologia # filozofia nauki # metodologia fizyki #
TREŚĆ. 1. Wprowadzenie. 2. Filozofia nauki a metodologia wewnętrzna. 3. Własności lokalne a struktura globalna. 4. Zasady kosmologiczne. 5. Krytyczna funkcja metodologii. 6. Filozofia kosmologii.

[Rec. Mietodołogiczeskije princypy fiziki. Istoria i sowriemiennost. Kiedrow, B. M. i Owczinnikow, N. F. (red.)]. Roczniki Filozoficzne, 26(3), 161-162, 1978.

Czekanie na Kopernika. [Rec. Markowski, Mieczysław. Filozofia przyrody w pierwszej połowie XV wieku]. Znak, nr 284, 280-284, 1978.

10. pytanie Piłata. [Rec. Trigg, Roger. Rozum a zaangażowanie]. Znak, nr 286-287, 640-647, 1978.

TREŚĆ. 1. Od prawdy do skuteczności. 2. Czy Wittgenstein wierzył w Sąd Ostateczny? 3. Jak nawrócić Wittgensteina? 4. Wiara racjonalna. 5. Zaangażowanie.

Odkrywanie czwartego świata czyli geografia ludzkiego poznania. Znak, nr 288, 778-785, 1978.

# POPPER, Karl # filozofia #
TREŚĆ. 1. Kulig i filozofia. 2. Największy cud wszechświata. 3. Teoria trzech światów. 4. Czy istnieje "czwarty świat"? 5. Wyjaśnienie tezy. 6. Niepokój metafizyczny.

Meta-morfozy meta-fizyki. [Sprawozdanie z kolokwium we Fryburgu, 1973]. Znak, 289-290, 1065-1070, 1978.

Wyzwanie rzucone racjonalności. [Rec. Ladrière, Jean. Les enjeux de la rationalité]. Znak, nr 291, 1187-1191, 1978.

# racjonalność naukowa # społeczna rola nauki #

Wypisy z Whiteheada. Znak, nr 308, 216-226, 1980.

# WHITEHEAD, A. N. # filozofia a nauka # filozofia przyrody #

O czasie z różnych punktów widzenia. [Sprawozdanie z Czwartej Konferencji Międzynarodowego Towarzystwa Studiów nad Czasem, Alpbach 1979]. Znak, nr 308, 245-248, 1980.

Liczę, więc jestem. [Rec. Lakatos. Imre. Proofs and Refutations. The Logic of Mathematical Discovery]. Znak, nr 311-312, 751-756, 1980.

Dyskusje kosmologiczne Einstein - Lemaître. Roczniki Filozoficzne, 28(3), 33-44, 1980.

# kosmologia # LEMAITRE, Georges # EINSTEIN, Albert #
TREŚĆ. 1. Wprowadzenie. 2. Czy wszechświat się rozszerza. 3. Zagadnienie początkowej osobliwości. 4. Stała kosmologiczna. 5. Finał dialogu.

z: Voisé, Waldemar. Czasowe łamigłówki. [Rec. Park, David. The Image of Eternity. The Roots of Time in the Physical World]. Znak, nr 321, 363-368, 1981.

Czy nowa rewolucja w nauce? [Rec. Prigogine, Ilya & Stengers, Isabelle. La nouvelle alliance]. Znak, nr 342-343, 1010-1014, 1983.

# biologia #

Doświadczenie granic. Roczniki Filozoficzne, 31(3), 121-128, 1983.

# wiara # neopozytywizm #

Filozofować aby żyć czyli o Sokratesowej sztuce umierania. Znak, nr 341, 687-693, 1983.

# filozofia # SOKRATES #

Nieliniowa ewolucja nauki. Roczniki Filozoficzne, 32(3), 105-125, 1984.

# rozwój nauki # filozofia nauki #
TREŚĆ. 1. Wprowadzenie: logika przeciw katastrofom. 2. Dyskusja w filozofii nauki. 3. Od Arystotelesa do ogólnej teorii względności. 4. Ewolucja przez bifurkację. 5. Bifurkacyjny model rozwoju nauki. 6. Nowa rewolucja.

Kilka uwag o podstawach rachunku prawdopodobieństwa. Roczniki Filozoficzne, 33(3), 75-82, 1985.

# rachunek prawdopodobieństwa #
TREŚĆ. 0. Wprowadzenie. 1. Uwagi o aksjomatycznej definicji prawdopodobieństwa. 2. Prawdopodobieństwo a rzeczywistość. 3. Rzeczywistość a prawdopodobieństwo. 4. Uwagi o miarach na przestrzeniach funkcyjnych.

Jak możliwa jest "filozofia w nauce"? Studia Philosophiae Christianae, nr 1, 7-19, 1986.

# filozofia a nauka # filozofia nauki #
TREŚĆ. 1. Wprowadzenie. 2. Filozofia w nauce a filozofia nauki. 3. Wpływ idei filozoficznych na powstawanie i ewolucję teorii naukowych. 4. Tradycyjnie filozoficzne problemy uwikłane w teorie empiryczne. 5. Filozoficzna refleksja nad niektórymi założeniami nauk empirycznych. 6. Zastrzeżenia i apel.

Czy istnieje autentyczna filozofia przyrody? Studia Philosophiae Christianae, nr 1, 5-20, 1987.

# filozofia przyrody # racjonalność #
TREŚĆ. Wprowadzenie. 1. Wzrost krytycyzmu. 2.Problematyczność istnienia filozofii przyrody. 3. Racjonalność świata. 4. Spór o substancjalizm. 5. Inne zagadnienia filozofii przyrody.

Matematyka i wyobraźnia w teorii grawitacji. Roczniki Filozoficzne, 35(1), 187-201, 1987. Heller, Michał.

# matematyka # wyobraźnia # metodologia nauki # grawitacja #
TREŚĆ. 1. Od małych do większych pytań. 2. Od Arystotelesowskich przyczyn do wyjaśnień mechanicznych. 3. Pozytywizm Newtona. 4. Mechaniczne modele grawitacji. 5. Metoda Newtona-Einsteina. 6. Czyta forma racjonalności. 7. Nauka i wyobraźnia.

Czas i przyczynowość w ogólnej teorii względności. Roczniki Filozoficzne, 37/38(3), 5-21, 1989/1990. Heller, Michał.

# czas # przyczynowość # ogólna teoria względności #
TREŚĆ. 1. Czas i przyczynowość - sytuacja problemowa. 2. Leibniza przyczynowa koncepcja czasu. 3. Okres inspiracji filozoficznych. 4. Sformułowanie przyczynowej struktury czasoprzestrzeni. 5. Przyczynowa struktura czasoprzestrzeni. 6. Przyczynowość formalna i anomalie przyczynowe.

Archimedes i współczesna teologia. Znak, nr 422-423, 74-81, 1990. Heller, Michał.

# nauka a religia / teologia # neotomizm #

Różne oblicza jednego pytania. Studia Filozoficzne, nr 2-3, 3-14, 1990.

# wszechświat # matematyka # filozofia przyrody #
ABSTRAKT. Treść artykułu koncentruje się wokół pytania: dlaczego Wszechświat jest matematyczny? Problem ten uznany jest za jeden z najważniejszych problemów filozoficznych. Krótko przedstawiona jest religijna (w pewnym sensie) fascynacja Einsteina tym pytaniem. Pokazano również, jak problematyka ta, pod różnymi postaciami, była obecna w historii filozofii. Z kwestią matematyczności przyrody łączą się trzy ważne zagadnienia filozoficzne: (1) natura matematyki, (2) struktura Wszechświata, (3) rola człowieka, który tworzy (lub odkrywa?) matematykę i stosuje ją z powodzeniem do badania świata. Te trzy aspekty problemu są pokrótce omówione. Artykuł formułuje pewien filozoficzny program badawczy, którego celem byłoby pełne zrozumienie pytania, dlaczego świat jest matematyczny.

Spór o istnienie materii. [Polemika z: Krajewski, Władysław]. Studia Filozoficzne, nr 4, 253-258, 1990.

# fizyka # materia # platonizm #
ABSTRAKT. Artykuł jest odpowiedzią Profesorowi Krajewskiemu na jego krytykę poglądów autora dotyczących platonizującej interpretacji fizyki. Przyjmowanie istnienia materii jako treści wypełniające struktury, zakładane przez współczesną zmatematyzowaną fizykę, stanowi jedynie hipotezę filozoficzną. W artykule starano się pokazać, że argumenty, przytaczane przez Prof. Krajewskiego na poparcie tej hipotezy, są nieprzekonywujące.