Problem wyjaśniania w nauce. [Rec. Nikitin, E. Wyjaśnianie jako funkcja nauki. Jędrzejewski, S. i Simbierowicz, Z. (tłum.)]. Studia Filozoficzne, nr 9, 163-169, 1975.

Filozofia nauki Paula K. Feyerabenda. Stadium umiarkowane. Studia Filozoficzne, nr 11, 59-75, 1979.

# filozofia nauki # FEYERABEND, Paul Karl #
TREŚĆ. (A) Wstęp. (B) Feyerabendowska interpretacja dotychczasowej filozofii nauki. (C) Pozytywny program filozoficzny Paula K. Feyerabenda. 1. Realizm epistemologiczny. 2. Pragmatyczna teoria obserwacji. 3. Kontekstualna teoria znaczenia. 4. Pluralizm teoretyczny. 5. Teza o niewspółmierności. 6. Metodologiczne recepty Feyerabenda. (D) Uwagi końcowe.

Spór o kryterium teoretyczności pojęć. Studia Filozoficzne, nr 3, 59-77, 1980.

# filozofia nauki # terminy teoretyczne # terminy obserwacyjne #
SNEED, Joseph # TREŚĆ. Głównym celem tego artykułu jest omówienie i uzasadnienie specyficznego kryterium teoretyczność pojęć naukowych wysuniętego przez Josepha D. Sneeda. Jest to kryterium bardzo odmienne od występujących w dotychczasowej filozofii nauki. Sneed poza kilkoma ogólnikowymi uwagami nie uzasadnił jego wprowadzenia. Zamierzam ten cel osiągnąć przez omówienie stanu rozważań nad kryterium teoretyczności (bądź obserwowalności) w przed-Sneedowskiej metodologii nauk. Chcę wydobyć zauważone tam takie trudności i wady, których może uniknąć nowe kryterium - właśnie to, które zaproponował Sneed.

O dwu rodzajach niewspółmierności interteoretycznej w ujęciu Paula K. Feyerabenda. Studia Filozoficzne, nr 7, 79-91, 1980.

# filozofia nauki # FEYERABEND, Paul Karl # niewspółmierność teorii naukowych # rozwój nauki #
ABSTRAKT. W filozofii nauki istnieje ożywiona dyskusja nad podstawowym twierdzeniem skrajnego antykumulatywizmu - tzw. tezą o niewspółmierności. Wielu filozofów wbrew tej tezie argumentuje za ciągłością rozwoju nauki, przedstawiają rozmaite sposoby tłumaczenia bądź porównywania wyrażeń sukcesywnych teorii. W artykule chcę wykazać, że wysiłek wspomnianych filozofów w dużej mierze jest chybiony. Traktują oni bowiem tę tezę w sposób zbyt uproszczony - jako tezę o nieprzetłumaczalności wywołanej zmiennością znaczeń i terminów naukowych. Nie dostrzegają, że zwolennicy niewspółmierności (w artykule omawiam jedynie Feyerabenda)) mówią o co najmniej dwu jej rodzajach. W istniejącej dyskusji ignoruje się przy tym istotniejszy rodzaj - niewspółmierność przejawiającą się na poziomie ontologii.

Milczące funkcjonowanie paradygmatu. Studia Filozoficzne, nr 1, 53-65, 1981.

# filozofia nauki # paradygmat # KUHN, Thomas Samuel # wiedza milcząca #
TREŚĆ. W prezentowanym artykule chcę przedstawić powszechnie ignorowaną własność paradygmatu, którą nazwałem "milczącym funkcjonowaniem". Sądzę, że nieuwzględnianie tej własności jest poważnym brakiem większości dyskusji nad kuhnowską koncepcją nauki. Zadaniem tego artykułu jest jednak nie tylko skorygowanie rozpowszechnionych ujęć poglądów Kuhna, ale także wyprowadzenie z tych poglądów ciekawych konsekwencji dotyczących pozytywnej roli pewnego rodzaju mętności w nauce.

Polskie wydanie rozpraw Feyerabenda. [Rec. Feyerabend, Paul. Jak być dobrym empirystą?]. Studia Filozoficzne, nr 2, 159-169, 1981.

Podstawowe idee J. D. Sneeda niezdaniowej koncepcji teorii. Studia Filozoficzne, nr 4, 17-31, 1981.

# SNEED, Joseph # niezdaniowa koncepcja teorii # teoria naukowa # rozwój nauki #
TREŚĆ. Koncepcja Sneeda, zwana przez niego niezdaniowym ujęciem teorii (nonstatement view of theory), a przez najwybitniejszego jego zwolennika, W. Stegmüllera, ujęciem strukturalnym, jest niezwykle bogata w treść, a zarazem precyzyjnie sformułowana. W ramach niniejszego artykułu zarysuję jedynie zasadnicze jej cechy, zwracając jednocześnie uwagę a jej odrębność od ujęć tradycyjnych. Należy przy tym pamiętać, że prezentacja, jakiej dokonuję, ma ze względów objętościowych charakter skrótowy. Dotyczy ona koncepcji w jej pierwotnej postaci z 1971 roku.

Historyczne tło Sneeda-Stegmüllera niezdaniowej koncepcji teorii. Studia Filozoficzne, nr 11, 53-74, 1981.

# filozofia nauki # niezdaniowa koncepcja teorii # teoria naukowa #
ABSTRAKT. Niezdaniowa Koncepcja teorii powstała na początku ubiegłego dziesięciolecia i od tego czasu jest szeroko rozwijana nie tylko w metodologii nauk przyrodniczych, ale także humanistycznych i ekonomicznych. Powstała ona jako próba rozwiązania niektórych problemów dyskutowanych we współczesnej filozofii nauki. Artykuł przedstawia zarys rozwoju tych wątków filozofii nauki, które doprowadziły do pojawienia się koncepcji Sneeda-Stegmüllera.

Problem wyboru spośród niewspółmiernych teorii (analiza stanowiska P. K. Feyerabenda z tzw. okresu umiarkowanego). Studia Filozoficzne, nr 1, 109-120, 1984.

# FEYERABEND, Paul Karl # metodologia nauki # niewspółmierność (teorii naukowych) # wybór teorii #
ABSTRAKT. Między niewspółmiernymi teoriami niemożliwy jest jakikolwiek logiczny kontakt. P. K. Feyerabend przedstawił jednak sześć procedur, które miały umożliwić wybór lepszej teorii. Okazuje się, że żadna z tych procedur nie funkcjonuje. Obecnie Feyerabend dopuszcza jedynie czynniki subiektywne określające ów wybór w rodzaju upodobania uczonego.

Płaszczyzny niewspółmierności w ujęciu T. S. Kuhna i P. K. Feyerabenda. Zmienność obserwacyjna. Studia Filozoficzne, nr 5, 119-134, 1984.

# KUHN, Thomas Samuel # FEYERABEND, Paul Karl # niewspółmierność (teorii naukowych) # obserwacja #
ABSTRAKT. Autor stwierdza, że niewspółmierność w ujęciu T. S. Kuhna i P. K. Feyerabenda ma wielopłaszczyznowy charakter wbrew powszechnej opinii, iż jest ona jedynie rezultatem zmian znaczeń terminów naukowych. W artykule analizowane są dwie z pięciu zidentyfikowanych płaszczyzn - zmienność konsekwencji empirycznych i zmienność obserwacji.

Radykalna epistemologia. [Rec. Munévar, Gonzalo. Radical Knowledge. A Philosophical Inquiry into the Nature and Limits of Science, with a Forewodr by Paul K. Feyerabend]. Studia Filozoficzne, nr 11-12, 179-187, 1984. Jodkowski, Kazimierz.

# epistemologia # relatywizm poznawczy # racjonalność naukowa #

Interpretacje Kuhnowskiej tezy o niewspółmierności paradygmatów. Roczniki Filozoficzne, 32(3), 173-198, 1984. Jodkowski, Kazimierz.

# KUHN, Thomas Samuel # niewspółmierność # paradygmat # filozofia nauki #
TREŚĆ. 1. Wstęp. 2. Pozytywiści i Kuhn w kwestii rozwoju nauki. 3. Obiegowa interpretacja Kuhnowskiej tezy o niewspółmierności. 4. Interpretacja Kuhnowskiej niewspółmierności w ujęciu G. Doppelta. a) Podstawa niewspółmierności paradygmatów. 2. Ciągłość a niewspółmierność. 3. Racjonalizm a relatywizm. 4. Polemika H. Siegla. 5. Uwagi krytyczne. 5. Przyczyny niewspółmierności paradygmatów. a) Rola wiedzy milczącej. b) Rola ontologii. c) Niewspółmierność językowa jako rezultat wiedzy milczącej i zmian ontologii. 6. Podsumowanie.

Kontemplatywny vs. performancyjny model wiedzy a Feyerabendowska krytyka nauki (Miejsce nauki w hierarchii wartości rożnych tradycji i form życia). Studia Filozoficzne, nr 10, 99-113, 1989.

# wiedza # FEYERABEND, Paul Karl # filozofia nauki # społeczna rola nauki #
ABSTRAKT. W swoich publikacjach ze stadium anarchizmu epistemologicznego Paul K. Feyerabend zakwestionował zarówno miejsce zajmowane przez naukę we współczesnym społeczeństwie, jak i wiele wartości tradycyjnie przypisywanych nauce. W artykule staram się uzasadnić wbrew Feyerabendowi, że nauka nieprzypadkowo jest oceniana wyżej niż takie jej "alternatywy" jak magia, mit, religia itp. Odwołuję się przy tym do innego modelu wiedzy (zaproponowanego i nazwanego przez G. Munévara modelem performancyjnym), uznając go za trafniejszy od tego, jaki przyjął milcząco Feyerabend. Model performancyjny istotę nauki upatruje w tym, że umożliwia ona gatunkowi ludzkiemu skuteczne działanie i przetrwanie w zmiennych warunkach.