Św. Augustyn. (Myśli i Ludzie). Warszawa, Wiedza Powszechna, 1960.

# AUGUSTYN, Aurelius, św. # wiara a rozum # iluminacja # teodycea # wolna wola # predestynacja #
TREŚĆ. (A) Życie, epoka, dzieło. (B) Filozofia Augustyna. I. Teoria poznania. 1. Problem szczęścia jako główny motyw poznawczych dążeń człowieka. 2. Autorytet i rozum w poznaniu. Agnostycyzm poznawczy. 3. "Dubito ergo sum" jako metodologicznie antyseptyczna zasada poznania przez objawienie. 4. Zmysły i rozum. 5. Dualizm duszy i ciała. 6. Zagadnienie pozanaturalnego oświecenia w poznaniu. 7. Koncepcja i zadania pozaobiektywnej "mądrości" objawionej. II. Świat i przyroda. 1. Kreacjonizm Augustyna czyli teoria o pochodzeniu świata przez jego "stworzenie". 2. Czas i wieczność. 3. Augustyński dualizm ontologiczny w pojmowaniu rzeczywistości świata. 4. Problem zła. III. Etyka. 1. Wolna wola człowieka i łaska boża. 2. Złem największym dla człowieka jest pokładanie nadziei w człowieku. 3. Miłość Boga i miłość świata. IV. Historiozofia i poglądy społeczne. (C) Zakończenie. (D) Bibliografia. (E) Wybór pism. (F) Bibliografia.

Duch filozofii średniowiecznej czy duch filozofii ortodoksyjnie chrześcijańskiej? [Rec. Gilson, Étienne. Duch filozofii średniowiecznej; Chrystianizm a filozofia]. Studia Filozoficzne, nr 4, 187-196, 1961.

# filozofia średniowieczna #

Katolicki nawrót do źródeł. (Na marginesie książki de Lubaca). Studia Filozoficzne, nr 4, 39-64, 1962.

# LUBAC, Henri de # patrystyka # filozofia katolicka #
TREŚĆ. (A) Antytomizm, czyli o współczesnym irracjonalizmie chrześcijańskim. (B) Historia święta a dzieje świeckie. (C) Katolicki uniwersalizm, czyli Kościół wobec problemów współczesności.

Osoba ludzka w klamrach definicji. [Rec. Granat, Wincenty. Osoba ludzka. Próba definicji]. Studia Filozoficzne, nr 3-4, 225-236, 1963.

Na marginesie Zeszytów Argumentów. [Rec.]. Studia Filozoficzne, nr 2, 200-211, 1964.

"Platona ideał wolności ascetycznej" w: Antynomie wolności. Drużkowski, Marian i Sokół, Krystyna (red.), 9-34. Warszawa, Książka i Wiedza, 1966.

# wolność # PLATON # jednostka a społeczeństwo # państwo #

"Arystotelesa teoria wolności elitarnej" w: Antynomie wolności. Drużkowski, Marian i Sokół, Krystyna (red.), 35-47. Warszawa, Książka i Wiedza, 1966.

# wolność # ARYSTOTELES # państwo # jednostka a społeczeństwo #

"Stoicka idea wolności jako zrozumianej konieczności" w: Antynomie wolności. Drużkowski, Marian i Sokół, Krystyna (red.), 48-59. Warszawa, Książka i Wiedza, 1966.

# wolność # stoicyzm # konieczność #

"Epikurejska wolność od lęków" w: Antynomie wolności. Drużkowski, Marian i Sokół, Krystyna (red.), 60-74. Warszawa, Książka i Wiedza, 1966.

# wolność # epikureizm #

"Plotyn: indywiduum wobec absolutu" w: Antynomie wolności. Drużkowski, Marian i Sokół, Krystyna (red.), 75-116. Warszawa, Książka i Wiedza, 1966.

# wolność # PLOTYN # Absolut #

"Św. Augustyn, czyli o wolności od grzechu i diabła" w: Antynomie wolności. Drużkowski, Marian i Sokół, Krystyna (red.), 117-134. Warszawa, Książka i Wiedza, 1966.

# wolność # AUGUSTYN, Aurelius, św. # grzech # wolna wola #

Leninowska koncepcja człowieka. Studia Filozoficzne, nr 2, 138-150, 1970.

# LENIN, Iljicz Władimir # człowiek # marksizm-leninizm #

Mediocentryzm katolicki. Studia Filozoficzne, nr 5, 3-43, 1971.

# filozofia katolicka # średniowiecze # historia filozofii # tomizm # mediocentryzm #
TTREŚĆ. I. O genezie pojęcia "średniowiecze". 2. Odrodzenie wobec średniowiecza. 3. Średniowiecze w oczach niektórych myślicieli oświecenia. 4. J. B. Vico i J. G. Herder a problem średniowiecza. 5. Stosunek Hegla do średniowiecza. 6. Heglowska krytyka filozofii średniowiecznej. 7. Nieobecność filozofii średniowiecznej w wykładzie filozofii i próby przezwyciężenia tego stanu. 8. Nowożytny mediocentryzm katolicki. 9. Mediocentryzm jest konserwatyzmem.

Glossa do "Mediocentryzmu katolickiego". Studia Filozoficzne, nr 7-8, 185-197, 1972.

# mediocentryzm # średniowiecze # filozofia katolicka #

Leibniz: teodycea i esencjalizm. Studia Filozoficzne, nr 10, 143-160, 1972.

# LEIBNIZ, Gottfried Wilhelm # esencjalizm # teodycea #
TREŚĆ. 1. O ołówku Cichowicza i o tym, co filozoficzne. 2. Uwaga ogólna o trzech rodzajach twórczości historyczno-filozoficznej. 3. Wielki filozof wobec tradycji. 4. O teodycei, złu i mechanizmie kompensacyjnym. 5. O esencjalizmie, czyli Leibniz zgilsonizowany.

Na antypodach Tertuliana. Studia Filozoficzne, nr 11-12, 155-171, 1973.

# TERTULIAN # ANZELM z Canterbury, św. # wiara a rozum #
TREŚĆ. 1. “Credo, quia ineptum; quia impossible". 2. Przegląd rodzimego piśmiennictwa marksistowskiego z dziedziny mediewistyki filozoficznej. 3. Anzelma próba racjonalizacji wiary. 4. "Nie widziałem nigdy nikogo, kto umierałby dla argumentu ontologicznego".

Historia, egzystencja, wolność. Studia Filozoficzne, nr 3, 33-45, 1979.

# historiozofia # wolność # przygodność # postęp moralny #
TREŚĆ. 1. Wielki filozof, wielki człowiek, ojciec. 2. Czy istnieje postęp moralny. 3. Przygodność, przypadkowość, wolność ludzka. 4. Przeciwko despotyzmowi historii.

O genezie pojęcia "średniowiecze". Studia Filozoficzne, nr 10, 115-146, 1979.

# średniowiecze # PETRARCA, Francesco # ERAZM z Rotterdamu #
TREŚĆ. 1. Marek Aureliusz Antonin o średniowieczu. 2. "A nie wśród tych skrajnych rzezimieszków, wśród których na świat przyszedłem pod złą gwiazdą" (Francesco Petrarca). 3. Początki idei "Epoki pośredniej". 4. Prawda pojęta jako proces.

Człowiek, Bóg, urząd. Studia Filozoficzne, nr 12, 87-98, 1979.

FR.: Wiara i rozum... 1981.

Wspomnienie o Władysławie Tatarkiewiczu (3 IV 1886 - 4 IV 1980). Studia Filozoficzne, nr 9, 23-25, 1980.

Wspomnienie o Tadeuszu Kotarbińskim (31 III 1886 - 3 X 1981). Studia Filozoficzne, nr 11, 3-6, 1981.

Ateocentryczny triumfalizm. [Rec. Nowicki, Andrzej. Zarys dziejów krytyki religii. Starożytność]. Studia Filozoficzne, nr 8, 196-201, 1987.

Furtka dla wiary. [Rec. Borowski, Henryk. Kantowska filozofia religii]. Studia Filozoficzne, nr 4, 174-180, 1988.

Od tęsknoty do nadziei: Jan XXIII. Studia Filozoficzne, nr 8, 153-193, 1988.

# katolicyzm # katolicka nauka społeczna #
ABSTRAKT. Jan XXIII był pierwszym papieżem, który uwolnił sie od nostalgii za średniowieczem jako złotą epoką katolicyzmu; był pierwszym papieżem, który zaakceptował pluralizm epoki nowożytnej wraz z jej laicyzmem. Ewolucję intelektualną tej jednej z największych postaci XX wieku przedstawiam głównie na podstawie jego Giornale dell’ Anima, wielkich encyklik - zwłaszcza Pacem in terris - oraz Vaticanum II. Jan XXIII nie tyle zbyt bardzo poszedł na lewo, ale chciał być "ojcem wszystkich ludzi" - jak sam powiadał. Dlatego przedsięwziął olbrzymi wysiłek przezwyciężenia tradycyjnie katolickiego dualizmu, przejawiającego się w widzeniu wszędzie podziałów: na ortodoksyjne i heretyckie, anielskie i diabelskie, boskie i człowiecze, dobre i złe, pobożne i bezbożne. Ks. Biskup K. Wojtyła - jeszcze jako biskup, potem metropolita krakowski i kardynał - i jako Jan Paweł II sformułował o Janie XXIII i jego przełomowym dziele sporo opinii jednoznacznie pozytywnych, wręcz entuzjastycznych. Jakoż ostatnio w wypowiedziach prefekta Kongregacji Nauki i Wiary, kardynała J. Ratzingera pojawiają się twierdzenia, że II Sobór Watykański nie stanowił w historii katolicyzmu żadnego przełomu, i że jeśli bezbożny świat się nie nawróci, to zginie z kretesem.

Szkice o Sokratesie. Studia Filozoficzne, nr 10, 195-213, 1988.

# SOKRATES # śmierć #
TREŚĆ. 1. Dzieci Sokratesa. 2. Niezadowolona świnia. 3. Żonaty filozof to postać z komedii? 4. Ladacznica i filozof. 5. Śmierć i materialiści. 6. Filozof wraca do jaskini. 7. Oskarżyciele i zabójcy. 8. W ciszy czy na wielkim wietrze.

Arystokratyzm i predestynacja: Max Scheler. Studia Filozoficzne, nr 7-8, 139-161, 1989. Kasia, Andrzej.

# SCHELER, Max # chrześcijaństwo # predestynacja # filozofia społeczna #

"Pio Nono" i "Biedny Fiedia". Studia Filozoficzne, nr 10, 51-69, 1989.

# katolicyzm # DOSTOJEWSKI, Fiodor # krytyka religii #
ABSTRAKT. Jedną z najbardziej tragicznych dla Kościoła katolickiego konsekwencji radykalnego absolutyzmu Piusa IX (z dogmatem o nieomylności papieskiej niejako na czele) było sprowokowanie (najzupełniej nieświadome) F. Dostojewskiego do napisania tekstu stanowiącego najstraszliwszą z możliwych krytykę rzymskiego Kościoła, a to w postaci rozdziału Braci Karamazow, zatytułowanego Wielki Inkwizytor. Nie ma tam wprawdzie słowa o papieżu Piusie IX, lecz tworząc to arcydzieło, pisał Dostojewski często o tej postaci w swym olbrzymim Dzienniku pisarza. Konfrontuję tedy tego pisarza z Dostojewskim, ponieważ o tym, czy Pius IX wiedział cokolwiek o Dostojewskim - nie wiemy nic.

Mistyka władzy. Studia Filozoficzne, nr 11, 89-107, 1989.

# władza # katolicyzm # autorytet #
ABSTRAKT. W czasach rozwoju indywidualnych praw jednostki ludzkiej, głoszonych najczęściej z lekceważeniem tradycyjnego autorytetu boskiego, praw formułowanych i uzasadnionych w czasach nowożytnych i współczesnych - Kościół katolicki, poczynając od XVI w., przeciwstawił temu, jak powiada o. Y. Congar, istną "mistykę" władzy, w czym niewątpliwie współdziałał wpływ Towarzystwa Jezusowego. Tę "mistykę" określić można jako pojęcie całkowitego utożsamienia woli Bożej z instytucjonalną formą autorytetu. Glos tej ostatniej to głos samego Boga. Wcale szeroki margines, jaki jeszcze średniowiecze pozostawiało na opinię podwładnych, redukował się w praktyce niemal do zera. Niektórzy nawet wspominali o sakramentalnej obecności Chrystusa w osobie papieskiej". Ta mistyka władzy swoje apogeum osiągnęła za Piusa IX w dogmacie o nieomylności papieskiej.

F. Nietzsche: średniowiecze i chrześcijaństwo. Studia Filozoficzne, nr 4, 195-214, 1990. Kasia, Andrzej.

# NIETZSCHE, Friedrich Wilhelm # chrześcijaństwo # średniowiecze # krytyka religii #
ABSTRAKT. W artykule tym pomijam całkowicie ewoluowanie myśli Nietzschego, prezentuję ją tedy w porządku synchronicznym, a nie diachronicznym. Jego poglądy na średniowiecze i na chrześcijaństwo traktuję jako pewną zwartą całość, a to, że zawiera się w nich tak wiele zasadniczych sprzeczności, antynomii bądź aporii, stanowi składnik niezbywalny jego stylu filozofowania. Zresztą w tych właśnie antynomiach zawiera się główna siła Nietzschego, i to jest zasadnicza przyczyna tego, że jego myśl starzeje się tak powoli, że aż można odnosić wrażenie, iż nie starzeje się ona wcale.