W sprawie funkcji semantycznych języka literatury [Polemika z: Pelc, Jerzy. O istnieniu i strukturze dzieła literackiego]. Studia Filozoficzne, nr 5, 175-189, 1959.

# język # literatura # semantyka #

O wartości poznawczej dzieła literackiego. Studia Filozoficzne, nr 1, 87-111, 1963.

# dzieło literackie # wartość poznawcza # metafora # fikcja #

Problem wartości logicznej ocen. Studia Filozoficzne, nr 1, 119-139, 1964.

# oceny # wartość logiczna # subiektywizm # absolutyzm #

O dwu metodach doboru terminów teoretyczno-literackich. Studia Estetyczne, t. 2, 143-160, 1965. Kmita, Jerzy.

# teoria literatury # terminy teoretyczne # INGARDEN, Roman # PELC, Jerzy # terminologia #

Podstawy semantycznej koncepcji rzeczywistości przedstawionej w dziele literackim. Studia Filozoficzne, nr 1, 63-91, 1966.

# semantyka # dzieło literackie # język # rzeczywistość przedstawiona #

"Uwagi do referatu p. Wójcickiego" w: Teoria i doświadczenie. Eilstein, Helena (red.), 29-30. Warszawa, PWN, 1966.
"Uwagi do referatu p. Mejbauma" w: tamże, 154-155.
"Uwagi na marginesie problemu sensu empirycznego terminów teoretycznych" w: tamże, 177-205.

# metodologia nauki # termin teoretyczny # introspekcja # język naturalny #

Wyjaśnianie naukowe a metafora. Studia Filozoficzne, nr 3, 143-160, 1967.

# metafora # wyjaśnianie naukowe #

Problematyka terminów teoretycznych w odniesieniu do pojęć literaturoznawczych. Poznań, PTPN Wydział Filologiczno-Filozoficzny, 1967.

# literaturoznawstwo # metodologia humanistyki # semantyka # rzeczywistość przedstawiona # filozofia języka #
TREŚĆ. (A) Wstęp. I. Problem kryterium stosowalności empirycznej terminów teoretycznych. II. Ingardena oraz J. Pelca kryteria doboru terminów teoretyczno-literackich. III. Podstawy semantycznej eksplikacji pojęcia rzeczywistości przedstawionej w dziele literackim oraz związanych z nim pojęć teoretyczno-literackich. IV. Rzeczywistość przedstawiona w dziele literackim - z semantycznego punktu widzenia. V. Koncepcje rzeczywistości przedstawionej zakładane przez główne kierunki badawcze w literaturoznawstwie. (B) Literatura. (C) Zusammenfassung.

GŁOS W DYSKUSJI: Wartości i oceny. Studia Filozoficzne, nr 4, 145-151, 1968.

Koncepcja empiryzmu całościowego Adama Wiegnera. Studia Filozoficzne, nr 2, 41-52, 1968. 

# WIEGNER, Adam # filozofia polska # empiryzm #

Wykłady z logiki dla studentów wydziału filologicznego. Cz. 1. Logiczna teoria języka. Poznań, UAM, 1969.

# logika - podręczniki #
TREŚĆ. I. Znak. 1. Czynność racjonalna i wytwór czynności racjonalnej. 2. Interpretacja humanistyczna. 3. Czynność nastawiona na interpretację, czynność kulturowa, znak. II. Składnia logiczna. 1. Reguły formowania. 2. Kategorie gramatyczne. 3. Język potoczny a język sformalizowany. 4. Reguły dedukcyjne. 5. Pojęcie znaczenia oraz pojęcie wynikania. 6. Klasyczny rachunek logiczny. III. Semantyka logiczna. 1. Podstawowe teoriomnogościowe kategorie ontologiczne. 2. Kilka wiadomości o strukturach. 3. Semantyczny model języka. Komunikowanie faktów. Ss. 152.

z: Nowak, Leszek. O racjonalizującym charakterze badań humanistycznych. Studia Filozoficzne, nr 5, 50-77, 1969.

# metodologia humanistyki # interpretacja # antynaturalizm # rozumienie #
TREŚĆ. (A) Interpretacja humanistyczna. (B) Interpretacja kulturowa. (C) Antynaturalistyczne koncepcje humanistyki.

C. Lévi-Straussa propozycje metodologiczne. Studia Filozoficzne, nr 3, 127-136, 1971.

# LÉVI-STRAUSS, Claude # strukturalizm # metodologia humanistyki # metodologia nauk społecznych #

"Czy potrzebna jest reinterpretacja metody badawczej Karola Marksa?" [Polemika z: Żurawicki, S. Czy potrzebna...]. Człowiek i Światopogląd, nr 6, 106-109, 1971.

# MARX, Karl # metodologia nauk społecznych #

Metodologia nauk jako dyscyplina filozoficzna. Studia Filozoficzne, nr 1, 43-63, 1972.

# metodologia nauki # humanistyka a nauki # idealizacja # interpretacja humanistyczna #
ABSTRAKT. Po dołączeniu do tezy, że metodologia nauk jest dyscypliną humanistyczną, określonej charakterystyki metodologicznej nauk humanistycznych uzyskujemy między in. następujące konsekwencje: 1) metodologia nauk jest dyscypliną empiryczną, 2) operuje ona założeniami idealizującymi, 3) źródło wielu kontrowersji w tej dziedzinie stanowią nie tyle różnice w zakresie ewidencji empirycznej, jaką dysponują metodologowie, ile różnice zachodzące między wyznawanymi przez nich normami poznawczymi.

Posłowie. Studia Filozoficzne, nr 2, 241-252, 1972.

# metodologia nauki # marksizm #

Czy klasyczna koncepcja prawdy jest nieaktualna? Człowiek i Światopogląd, nr 1, 106-123, 1973.

# prawda # [do uzupełnienia]

O poznawczym oraz praktycznym znaczeniu badań metodologicznych. Studia Filozoficzne, nr 6, 173-188, 1973.

# metodologia nauki # historia nauki # teoria poznania #
TREŚĆ. 1. Ogólna charakterystyka badań metodologicznych. 2. Metodologia a historia nauki. 3. Metodologia nauk a teoria poznania.

z: Pałubicka, Anna. Uwagi o metodzie dialektycznej Karola Marksa. Studia Filozoficzne, nr 11-12, 61-73, 1973.

# MARX, Karl # dialektyka # metodologia filozofii #

Logika ocen. [Rec. Iwin, Aleksander A. Osnowanija łogiki ocenok]. Etyka, t. 11, 197-206, 1973.

Jak uprawiać metodologię nauk. (Uwagi metodologiczne w związku ze szkicem T. Batoga). Studia Filozoficzne, nr 1, 79-86, 1975.

# metodologia nauki # idealizacja # konkretyzacja #

Indywidualizm a antyindywidualizm. (W związku z "Uwagami" prof. Z. Cackowskiego). Studia Filozoficzne, nr 3, 131-136, 1975.

# aktywizm # indywidualizm # jednostka a społeczeństwo #

W poszukiwaniu modelu integracji nauk. [Wprowadzenie do dyskusji, w której udział wzięli Suchodolski, Bogdan; Kmita, Jerzy; Kunicki-Goldfinger, Władysław; Aleksandrowicz, Julian; Marciszewski, Witold; Białostocki, Jan; Ingarden, Roman S.; Winniczuk, Lidia; Rayski, Jerzy; Subotowicz, Mieczysław; Reykowski, Janusz; Lazari-Pawłowska, Ija; Kuczyński, Janusz i Szczepański, Jan]. Studia Filozoficzne, nr 4, 7-18, 1975.

# integracja nauk # zasada korespondencji teorii naukowych # materializm historyczny #

Kto upraszcza marksizm? [Polemika z: Mendelski, Tadeusz]. Studia Filozoficzne, nr 8, 121-125, 1975.

# hipotetyzm # marksizm #
TREŚĆ. 1. Tadeusza Mendelskiego koncepcja hipotetyzmu. 2. Marksizm Tadeusza Mendelskiego.

Wykłady z logiki i metodologii nauk dla studentów wydziałów humanistycznych. Warszawa, PWN, 1973; wyd. 4 1977.

# logika - podręczniki # metodologia nauk - podręczniki #
TREŚĆ. I. Logiczna teoria języka. (1. Znak. 2. Składnia logiczna. 3. Semantyka logiczna). II. Elementy metodologii nauk (1. Formułowanie i kontrola twierdzeń naukowych. 2. Wyjaśnianie. 3. Interpretacja humanistyczna).

Orientacja filozoficzna a dyrektywy metodologiczne. Studia Filozoficzne, nr 8, 151-157, 1974.

# nauka a filozofia # metodologia nauki # rozwój nauki #

O dwóch rodzajach wyjaśniania. Studia Filozoficzne, nr 9, 25-40, 1974.

# metodologia nauki # wyjaśnianie #
TREŚĆ. Powszechnie przyjmowany w metodologii nauk tzw. dedukcyjny model wyjaśniania wydaje się być całkowicie nieadekwatny w stosunku do eksplanacji przeprowadzonych w naukach badających procesy rozwojowe (historyczne nauki humanistyczne, pewne działy biologii). W związku z tym szkicuje się w artykule model wyjaśniania historycznego - nie odwołującego się do prawidłowości jednoznacznych (ustalonych w ramach nauk matematyczno-przyrodniczych), lecz do tzw. prawidłowości ramowych.

z: Ławniczak, Włodzimierz. Marksizm a empiryzm. Studia Filozoficzne, nr 10, 3-23, 1974.

# empiryzm # marksizm # epistemologia #
TREŚĆ. Głównym celem szkicu jest ukazanie zasadniczych opozycji między empiryzmem tradycyjnym a marksistowską teorią poznania naukowego oraz krytyka tego wariantu empiryzmu, który reprezentowany jest przez hipotetyzm Popperowski. Wskazuje się więc, że epistemologia marksistowska w przeciwieństwie do empiryzmu tradycyjnego: (a) jest antyindywidualistyczna; (b) posiada charakter historyczno-normatywny; (c) podkreśla niekonkluzywność niezgodności zachodzącej między nową teorią naukową a zastanym doświadczeniem społecznym; (d) uznaje względną tylko autonomię społecznej świadomości metodologicznej nauki. Ponadto uzasadnia się tezę o nietrafności Popperowskiej koncepcji wyjaśniania jako jedynego, nadrzędnego celu nauki.

Szkice epistemologii historycznej. Studia Filozoficzne, nr 4, 3-16, 1977.

# epistemologia # materializm historyczny # rozwój nauki #
TREŚĆ. 1. Wybrane założenia epistemologii historycznej. 2. Problem determinant rozwoju nauki. 3. Dyrektywa empiryzmu epistemologii historycznej wobec "antyempiryzmu" althusserowskiego.

Praktyka społeczna jako podstawowe pojęcie epistemologii historycznej. Studia Filozoficzne, nr 11, 5-16, 1977.

# praktyka # epistemologia # materializm historyczny # rozwój nauki #

TREŚĆ. 1. Problem statusu norm i dyrektyw metodologicznych. 2. Funkcja obiektywna społecznej praktyki naukowej. 3. Zasada rozwoju nauki, korespondencji oraz empiryzmu. 4. Dyrektywy o historycznie zawężonym zakresie stosowalności.

Popper i pozytywizm. [Polemika z: Mortimer, Halina. Logika odkrycia naukowego Karla Poppera]. Studia Filozoficzne, nr 11, 87-91, 1978.

# POPPER, Karl # pozytywizm # metodologia nauki #

Filozofia drugiej połowy XX wieku. [Polemika z: Siemek, Marek. Drogi współczesnej filozofii]. Studia Filozoficzne, nr 9, 145-152, 1979.

# filozofia współczesna # filozofia a nauka # światopogląd #

Interesy scjentyzmu i antyscjentyzmu. (Uwagi poczynione przy okazji lektury książki E. Mokrzyckiego "Filozofia nauki a socjologia"). Studia Filozoficzne, nr 12, 83-96, 1980.

# scjentyzm # antyscjentyzm # praktyka # filozofia nauki #
TREŚĆ. 1. Poznanie a kultura. 2. Scjentyzm i antyscjentyzm. 3. Postulat historyczności refleksji nad nauką. 4. "Interes" antyscjentyzmu.

[Autobiogram]. Ruch Filozoficzny, nr 1-2, 116-122, 1985.

# filozofia polska # autobiogram #

Kultura a "obiektywne" stosunki społeczno-ekonomiczne. Studia Filozoficzne, nr 4, 93-103, 1984.

# kultura # stosunki społeczne # marksizm #
ABSTRAKT. Artykuł przeciwstawia się takiej kontynuacji Marksowskiej teorii społeczeństwa, która zakłada, że: (1) rzeczywistość społeczną tworzą wyłącznie siły i stosunki produkcji, zaś towarzyszące im kulturowe ich wyobrażenia stanowią swoisty epifenomen tej rzeczywistości; (2) wyobrażenia owe dzielą się na adekwatnie "odbijające" rzeczywistość oraz "fantastycznie" ją deformujące; (3) wyobrażenia pierwszego rodzaju są "naukowe", zaś swe uprzywilejowanie epistemologiczne zawdzięczają temu, iż są "z samej swej natury" marksistowskie. Autor kwestionuje poglądy (1) i (2), które są niezbędne dla uzasadnienia poglądu (3).

Epistemologia w oczach kulturoznawcy. Studia Filozoficzne, nr 4, 17-36, 1985.

# epistemologia # naukoznawstwo # kulturoznawstwo #
ABSTRAKT. W artykule zarysowana jest pewna propozycja uprawiania naukoznawstwa, która sprowadza się do (1) interpretowania nauki jako jednej z dziedzin kultury (widzianej przez pryzmat społeczno-regulacyjnej teorii kultury) oraz (2) sytuuje się poza obszarem epistemologii. Proponowane podejście zachowuje jednak istotne związki z refleksją epistemologiczną. Najważniejszy z nich sprowadza się do tego, że funkcjonalność technologiczna twierdzeń i/lub teorii naukowych traktowana jest jako przejaw ich adekwatności poznawczej.

Wyjaśnianie funkcjonalne a postulat antyhumanizmu teoretycznego. Studia Filozoficzne, nr 9, 89-115, 1988.

# metodologia nauk społecznych # PARSONS, Talcott # funkcjonalizm # humanizm #
ABSTRAKT. S. P. Savage w książce The Theories of Talcott Parsons. The Social Relations of Action (London 1981) poddał krytyce funkcjonalizm strukturalny Parsonsa. Artykuł niniejszy rozważa stopień zasadności tej krytyki. Polemika Savage’a jest godna uwagi, gdyż przeciwstawia niemieckiej tradycji filozofii humanistyki strukturalizm w jego wersji marksistowskiej. Dotyczy ona zatem głównego problemu współczesnej myśli humanistycznej. Artykuł przedstawia krytykę Savege’a wymierzoną w Parsonsa, proponuje pewną koncepcję wyjaśniania funkcjonalnego oraz rozważa argumenty obu stron w świetle tej koncepcji.

Metodologiczne znaczenie praktyki edukacyjnej dla nauk humanistycznych. Studia Filozoficzne, nr 12, 133-142, 1988.

# edukacja # nauki humanistyczne # metodologia humanistyki #
TREŚĆ. 1. Refleksja metodologiczna tradycyjnej filozofii nauki. 2. Funkcjonowanie społeczne nauk humanistycznych. 3. Metodologiczne znaczenie praktyki edukacyjnej dla nauk humanistycznych.

Ideologia pozytywistyczna i "pirandellowska". Studia Filozoficzne, nr 7-8, 183-196, 1989. Kmita, Jerzy.

# ideologia # GELLNER, Ernest # pozytywizm # heglizm #
ABSTRAKT. W artykule referuje się, a następnie poddaje krytyce Gellnerowską próbę przeciwstawienia ideologii pozytywistycznej - ideologii "pirandellowskiej", inaczej Heglowskiej. Uwagi krytyczne przedstawiają się następująco. Ideologia pozytywistyczna, która w gruncie rzeczy wspiera we właściwej sobie stylizacji epistemologicznej efektywność technologiczną wiedzy naukowej, przeciwstawia się faktycznie "Pirandellizmowi" (ideologii Heglowskiej) dopiero wówczas, gdy ten ostatni wyłoży się w perspektywie fenomenologii zwanej krytyczną. Wszelako Gellner pomija zupełnie stanowisko fenomenologiczne. Zdaje się on też nie dostrzegać, że wcześniejsza, "przedkrytyczna" wersja fenomenologii jest podobna pod względem swych funkcji ideologicznych do ujęcia pozytywistycznego.