PRZEKŁAD. Lefebvre, Henri. Marks a idea wolności. Warszawa, Książka i Wiedza, 1949.

[Rec. Cornforth, Maurice. Nauka przeciw idealizmowi]. Myśl Współczesna, nr 11-12, 304-311, 1951.

Metodologia ks. Kłósaka. Felieton filozoficzny. [Rec. Kłósak, Kazimierz. Materializm dialektyczny]. Myśl Filozoficzna, nr 1-2, 315-322, 1951.

Avicenna - lekarz dusz i ciał. Myśl Filozoficzna, nr 3, 36-55, 1952.

# AWICENNA, Ibn Sina # filozofia islamska #

Filozofia nieinterwencji. Głos w dyskusji nad radykalnym konwencjonalizmem. Myśl Filozoficzna, nr 2, 335-373, 1953.

# konwencjonalizm # AJDUKIEWICZ # prawo przyrody # definicja #
TREŚĆ. 1. Wartość nauki. 2. Konwencjonalizm radykalnie chybiony prof. Ajdukiewicza.

Nauka przed sądem ciemnogrodu. Myśl Filozoficzna, nr 2, 374-388, 1953. 

# religia a filozofia # katolicyzm # materializm dialektyczny #

O tak zwanym realizmie tomistycznym. Myśl Filozoficzna, nr 1, 188-227, 1954.

# realizm tomistyczny # idealizm # filozofia katolicka # MARITAIN, Jacques #
TREŚĆ. (A) Uwaga o metodzie. (B) Zawartość realizmu tomistycznego. (C) Realizm na usługach zabobonu. (D) Z kim walczy tomistyczny realizm?/p>

z: Baczko, Bronisław. Tradycje naukowego socjalizmu i zadania marksistowskiej historiografii filozoficznej. Myśl Filozoficzna, nr 4, 78-103, 1954.

# historiografia filozoficzna # marksizm #
TREŚĆ. 1. Z zagadnień metodologii badań nad postępowymi tradycjami filozofii. 2. Postępowe tradycje polskiej myśli filozoficznej i społecznej w walce narodu polskiego o pokój i socjalizm.

"Prawa osoby" przeciw prawom człowieka. Istotny sens personalizmu chrześcijańskiego. Myśl Filozoficzna, nr 1, 122-167, 1955.

# personalizm # filozofia katolicka # humanizm # antropologia filozoficzna #
TREŚĆ. 1. Preliminaria historyczne. 2. Humanizm i rewolucja. 3. O jedności antyludzkich humanizmów. 4. O nowym humanizmie starej teokracji. 5. Katolicka filozofia wolności. 6. Optymizm chrześcijański i główne prawo osoby. 7. O godności człowieka i o społecznej doskonałości. 8. O różnych urządzeniach osobowych.

Spinoza i Francja. [Rec. Vernière, Paul. Spinoza et la pensée française avant la Révolution]. Myśl Filozoficzna, nr 5-6, 333-344, 1955.

Kongres tomistyczny w Rzymie. Myśl Filozoficzna, nr 1, 233-239, 1956.

Aktualność sporu o powszechniki. Myśl Filozoficzna, nr 2, 3-32, 1956.

# uniwersalia # nominalizm # realizm pojęciowy #

O łatwości rozstrzygnięcia problemu nominalizmu. [Polemika z: Czerwiński, Zbigniew. W sprawie walki z nominalizmem]. Myśl Filozoficzna, nr 5, 150-155, 1956.

# nominalizm #

Światopogląd i życie codzienne. Warszawa, Państwowy Inst. Wyd., 1957.

# światopogląd # marksizm # filozofia a nauka # filozofia kultury # makiawelizm # wolność # sens życia # antysemityzm #
TREŚĆ. (A) Z czego żyją filozofowie? (B) Światopogląd i edukacja. (C) Światopogląd i krytyka. (D) Wizjonerstwo i dogmatyzm. (E) O słuszności zasady: cel uświęca środki. (F) Istota i istnienie w pojęciu wolności. (G) Platonizm, empiryzm i opinia publiczna. (H) Katolicyzm i humanizm. (I) Antysemici. (J) Światopogląd i życie codzienne.

Logika Spinozy jako doktryna moralna. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 1, 83-148, 1957.

# SPINOZA, Baruch # racjonalizm # wiara a rozum # etyka #

Indywiduum i nieskończoność materialna w metafizyce spinozjańskiej. Myśl Filozoficzna, nr 2, 132-162, 1957.  

# SPINOZA, Baruch # nieskończoność # metafizyka #

Książka o teorii przekładu. [Rec. Wojtasiewicz, Olgierd. Wstęp do teorii tłumaczenia]. Studia Filozoficzne, nr 2, 217-218, 1957.

Pascal i epistemologia historyczna Goldmanna. [Rec. Goldmann, Lucien. Le dieu...]. Studia Filozoficzne, nr 3, 182-195, 1957.

Jednostka i nieskończoność. Wolność i antynomie wolności w filozofii Spinozy. Warszawa, PWN, 1958; wyd. 2 2012. 

# SPINOZA, Baruch # antropologia filozoficzna # człowiek # Bóg # wolność # etyka # racjonalizm # wartości #
TREŚĆ. (A) Przedmowa. I. Emancypacja od objawienia. Logika Spinozy jako doktryna moralna. 1. Wiara i rozum. 2. Zmysły i rozum. 3. Spinoza: teoria wiedzy i sądy analityczne. Konieczność i wieczność w poznaniu. 4. Istnienie i nieistnienie jako predykaty sądów analitycznych. 5. Krytyka doświadczenia jako krytyka objawienia. 6. Wiedza a priori i życie moralne. 7. Tradycja racjonalizmu i jej przezwyciężenie. II. Emancypacja od boga. 1. W sprawie pojęcia panteizmu. 2. O przyczynie same siebie. 3. O wielości światów w jednej przyrodzie. 4. Substancja i atrybuty. Pierwsza zasada nominalizmu. 5. Substancja rozciągła i modi. Indywiduum i nieskończoność materialna. 6. Substancja myśląca i modi. 7. Przyczynowość i wynikanie. 8. Istnienie i czas. 9. Konsekwencje ateizmu. 10. Spinoza i materializm. III. Emancypacja od nieśmiertelności. 1. Materializm i pozytywizm Spinozy. 2. Nieśmiertelność: kręgi tradycji. 3. Nieśmiertelność: soteriologia doczesna Spinozy. IV. Wartość poznania. V. Człowiek jako twórca wartości. 1. Nominalizm w etyce. 2. Racjonalizm w etyce. 3. Dualizm w etyce. 4. Monizm w etyce. 5. Determinizm w etyce. 6. Część i całość w etyce. VI. Granice wolności. 1. Prawo naturalne: Grotius, Hobbes, Spinoza. 2. Wolność religii. Rozum teoretyczny i praktyczny. 3. Pismo święte. Problem CAUTE. 4. Wolność w metafizyce i wolność w polityce. Antynomie wolności. (B) Zakończenie. Proces spadkowy o Spinozę.

Karol Marks i klasyczna definicja prawdy. Studia Filozoficzne, nr 2, 43-67, 1959.

# MARX, Karl # prawda # poznanie # epistemologia #
TREŚĆ. 1. Działalność praktyczna i prawda: dwie koncepcje. 2. Natura jako produkt ludzki: Marks. 3. Granice analogii. 4. Poznanie historyczne. 5. Poznanie wartości.

W sprawie ortodoksji Mikołaja z Kuzy. [Rec. Tokarski, Mikołaj. Filozofia bytu u Mikołaja z Kuzy]. Studia Filozoficzne, nr 2, 173-178, 1959.

# Nicolaus Cusanus #

Mistyka i konflikt społeczny. O możliwości interpretacji mistycyzmu metodami materialistycznego pojmowania dziejów. Studia Filozoficzne, nr 3, 3-51, 1959.

# mistycyzm # materializm historyczny # konflikt społeczny # religia #
TREŚĆ. 1. Główne założenia metody. 2. Obiekcje wobec metody historycznej. 3. Definicja mistycyzmu. 4. Psychologia życia seksualnego i tłumaczenia historyczne. 5. Model idealny ruchu reformatorów. 6. Reformacja i kontrreformacja wobec mistyki.

"Determinizm i odpowiedzialność" w: Księga pamiątkowa ku uczczeniu czterdziestolecia pracy nauczycielskiej w Uniwersytecie Warszawskim profesora Tadeusza Kotarbińskiego. Kotarbińska, Janina i in. (red.), 25-43. Warszawa, PWN, 1959.

# determinizm # odpowiedzialność # moralność # norma moralna #

Irracjonalizacja religii jako produkt racjonalizmu. Sprawa Jana Bredenburga. Studia Filozoficzne, nr 2-3, 193-237, 1960.

# filozofia religii # reformacja # racjonalizm # wiara #
TREŚĆ. 1. Kartezjanizm i druga reformacja holenderska. 2. Jan Bredenburg: faza deizmu. 3. Jan Bredenburg: faza spinozyzmu. 4. Jan Bredenburg: faza fideizmu. 5. Paradoks wiary: świadectwo Piotra Bayle'a. 6. Paradoks tolerancji.

Dirk Camphuysen i źródła religijności bezwyznaniowej. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 6, 39-99, 1960.

# kalwinizm # humanizm # wiara a rozum # religijność bezwyznaniowa #
TREŚĆ. I. Ortodoksja i herezja. II. Tradycja humanizmu: Dirk Coornhert. III. Remonstranci. IV. Wiadomości biograficzne. V. Religia wewnętrzna i religia praktyczna. VI. Łaska i uczynki. Możliwość życia doskonałego. VII. Objawienie i mistyka. VIII. Religia przeciw Kościołowi.

Porażka chrześcijańskiej integracji racjonalizmu. Sprawa Fryderyka van Leenhof. Studia Filozoficzne, nr 2, 31-79, 1961.

# kontrreformacja # chrześcijaństwo # protestantyzm # kartezjanizm #
TREŚĆ. 1. Dialektyka kontrreformacji. 2. Tendencja naczelna voecjanizmu. 3. Wartość starego zakonu. 4. Chiliazm kokcejański. 5. Spór o egzegezę Pisma. 6. Sens ideowy kokcejanizmu. 7. Przymierze z Kartezjuszem. 8. Kokcejanizm van Leenhofa. 9. Niebo na ziemi. 10. Niebo przeciwko ziemi.

Kołakowski, Leszek. Nowe materiały spinozjańskie. [Rec. Revah, I. S. Spinoza et le dr Juan de Prado]. Studia Filozoficzne, nr 3, 221-222, 1961.

Religijność mistyczna w strukturze urzeczowionej: Pierre de Bérulle. Studia Filozoficzne, nr 6, 43-116, 1961.

# kontrreformacja # jansenizm # mistycyzm # katolicyzm #
TREŚĆ. 1. Wstęp. 2. Nieempiryczność historii. 3. W sprawie pojęcia kontrreformacji. 3. Tradycja hiszpańska. 3. Przykład dwuznaczności: Jan od Krzyża. 4. Przykład ortodoksji na krawędzi: Benedykt de Canfeld. 5. Bérulle: zwycięstwo struktury zreifikowanej.

Notatki o współczesnej kontrreformacji. Warszawa, Książka i Wiedza, 1962.

# chrześcijaństwo # kontrreformacja # tomizm # historiozofia # katolicyzm # uniwersalizm #
SPIS TREŚCI. 1. Przedmowa. 2. Chrześcijańska filozofia historii. (a) Tradycja augustyńska. (b) Bezwyznaniowa chrześcijańska filozofia historii. (c) Historiozofia wyznaniowa katolicka. (d) Metafizyczne podstawy historiozofii tomistycznej. (e) Współczesna historiozofia tomistyczna. (f) Konkluzja. 3. Małe tezy de sacro et profano. 4. Tricesimo anno. 5. Głos w dyskusji o uniwersalizmie chrześcijańskim. 6. Głos w dyskusji o filozofii katolickiej. 7. Spowiedź z grzechu zawiści. 8. Metafizyka wielkiej płodności. 9. O upadkach religijnych reformatorów.

Antykonfesjonalny nurt mennonicki wobec religio rationalis. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 9, 5-67, 1963. Kołakowski, Leszek.

# mennonici # tolerancja religijna # reformacja # wiara a rozum #
TREŚĆ. 1. Kolegianci holenderscy i problem tolerancji. 2. Galenus. Wiadomości biograficzne. 3. Galenus. Założenia eklezjologiczne. 4. Galenus. Predestynacja a stosunek do życia świeckiego. 5. Galenus. Suplement mistyczny. 6. Boreel. Racjonalizm w mistyce. 7. Brenius. Chiliazm pseudoracjonalistyczny. 8 . Problem "kręgu spinozjańskiego". 9. Balling. Empiria mistyczna i kwestia tolerancji. 10. Jelles: unitariańska mistyka pseudoracjonalistyczna. 11. Zwicker. "Rozum" jako platforma ireniczna. 12. Konkluzje. Pozorny charakter racjonalizmu antykonfesjonalistów.

z: Morawski, Stefan. Dialog o sensowności uprawiania estetyki. Studia Estetyczne, nr 1, 3-15, 1964. Kołakowski, Leszek.

# estetyka # metodologia estetyki # ocena estetyczna # wartość artystyczna / estetyczna #

Wokół Pascala. [Rec. Pascal présent]. Studia Filozoficzne, nr 1, 180-184, 1965.

"Husserl - filozof doświadczenia rozumiejącego" w: Filozofia i socjologia XX wieku. Część I. (Myśli i Ludzie), 273-298. Wyd. 2 rozsz. i uzup. Warszawa, Wiedza Powszechna, 1965.

# HUSSERL, Edmund #
TREŚĆ. (A) Pytanie psychologizmu. (B) Filozofia autonomiczna. (C) Opis zjawiska i analiza ejdetyczna. (D) Redukcja fenomenologiczna. (E) Konstytucja świata w świadomości. (F) Fenomenologia i filozofia egzystencjalna. (G) Dzieło Husserla i tradycja marksizmu.

"Dwoje oczu Spinozy" w: Antynomie wolności. Drużkowski, Marian i Sokół, Krystyna (red.), 219-229, Warszawa, Książka i Wiedza, 1966.

# wolność # SPINOZA, Baruch #

Prawda i prawdomówność jako wartości kultury. Studia Filozoficzne, nr 2, 35-51, 1966.

# prawda # wartość # hierarchia wartości #
TREŚĆ. 1. Zderzenia wartości. 2. Prawda jako wartość technologiczna. 3. Prawda jako wartość społecznie użytkowa. 4. Prawda jako mit. 5. Prawdomówność jako objaw nerwicowy.

Die irrationalisierung der Religion als Produkt des Rationalismus (Der Fall Johannes Bredenburgs). Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 12, 225-274, 1966.

# kartezjanizm # irracjonalizm # religia a filozofia #
TREŚĆ. 1. Der Kartesianismus Und die Zweite Holländische Reformation. 2. Johannes Bredenburg: Die Phase des Deismus. 3. Johannes Bredenburg: Die Phase des Spinozismus. 4. Johannes Bredenburg: Die Phase des Fideismus. 5. Das Paradox des Glaubens: Das Zeugnis von Pierre Bayle. 6. Das Paradox der Toleranz.

Filozofia pozytywistyczna: od Hume'a do Koła Wiedeńskiego. Warszawa, PWN, 1966; wyd 2 2003; wyd. 3 WN PWN 2004; wyd. 4 2009.

# pozytywizm # HUME, David # COMTE, Auguste # MILL, John Stuart # AVENARIUS, Richard Heinrich Ludwig # konwencjonalizm # empiryzm logiczny # pragmatyzm #
SPIS TREŚCI. Przedmowa. I. Ogólna charakterystyka pozytywizmu. II. Wczesne wersje pozytywizmu i Dawid Hume. 1. Pozytywizm średniowieczny. 2. Wątki pozytywistyczne w XVII w. 3. Pozytywizm Oświecenia. 4. Dawid Hume. 5. Destrukcyjne wyniki dzieła Hume’a. III. August Comte - pozytywizm epoki romantycznej. 1. Spór o Comte’a. 2. Życie Comte’a. 3. Idea reformy społecznej. 4. Reforma nauk. Prawo trzech stadiów. 5. Program nauki o społeczeństwie. 6. Religia ludzkości. 7. Wyniki Comte’a. IV. Pozytywizm triumfujący. 1. Claude Bernard: spontaniczny pozytywizm nauki. 2. Próba etyki pozytywistycznej: John Stuart Mill. 3. Herbert Spencer: pozytywizm ewolucjonistyczny. V. Pozytywizm epoki romantyzmu. 1. Miejsce empiriokrytycyzmu w kulturze. 2. Avenarius: idea filozofii naukowej. 3. Avenarius: krytyka doświadczenia. 4. Krytyka introjekcji. Koordynacja jaźni i otoczenia. 5. Zasada ekonomii. 6. Ernst Mach. 7. Krytyka filozofii empiriokrytycznej. VI. Konwencjonalizm - destrukcja pojęcia faktu. 1. Przewodnia myśl konwencjonalistycznej krytyki. 2. Niemożliwość weryfikacji i falsyfikacji hipotez. 3. Krytyka. 4. Ideologiczne interpretacje konwencjonalizmu. 5. Wyniki. VII. Metoda pragmatyczna wobec pozytywizmu. 1. Pozytywizm Peirce’a. 2. Pragmatyczna rehabilitacja metafizyki. 3. Inne wersje metody pragmatycznej. Jej sens ogólny. VIII. Empiryzm logiczny - scjentystyczna obrona cywilizacji wobec kryzysu. 1. Źródła logicznego empiryzmu. Jego samookreślenie. 2. Ludwik Wittgenstein. 3. Zdania naukowe i metafizyka. 4. Fizykalistyczny program nauki. 5. Humanistyka i świat wartości. 6. Empiryzm logiczny w Polsce. 7. Metodologia operacjonistyczna. 8. Sens ideowy empiryzmu logicznego.

Badania nad nihilizmem. [Rec. Garewicz, Jan. Rozdroża pesymizmu. Jednostka i społeczeństwo w koncepcji Artura Schopenhauera]. Studia Filozoficzne, nr 3, 244-247, 1967.

Kultura i fetysze. Zbiór rozpraw. Warszawa, PWN, 1967; wyd. 4 WN PWN 2010.

# filozofia kultury # marksizm # epistemologia # prawda # wartościowanie # rozumienie # nihilizm # humanistyka #
TREŚĆ. (A) Od autora. (B) Zakresowe i funkcjonalne rozumienie filozofii. (C) Karol Marks i klasyczna definicja prawdy. (D) Cogito, materializm historyczny, ekspresyjna interpretacja osobowości. (E) O osobowość w sakralnej i ekologicznej wizji społeczeństwa. (F) Etyka bez kodeksu. (G) Prawda i prawdomówność jako wartości kultury. (H) Rozumienie historyczne i zrozumiałość zdarzenia historycznego. (I) Symbole religijne i kultura humanistyczna. (J) Wielkie i małe kompleksy humanistów.

Filozoficzna rola reformacji. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 15, 159-176, 1969.

# reformacja # filozofia a religia #

Bóg rezonerów. [FR.: Religion. 1982]. Panufnik, Maciej (tłum.). Znak, 368-369, 64-85, 1985.

# Bóg # dowody na istnienie Boga # filozofia a religia #

Komentarz do komentarza Heideggera do domniemanego komentarza Nietzschego do komentarza Hegla o potędze negatywności. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 34, 125-131, 1989.

# HEDIEGGER, Martin # NIETZSCHE, Friedrich Wilhelm # nazizm #