Z badań nad materializmem średniowiecznym. [Rec. Ley, Herman. Studie zur Geschichte des Materialismus im Mittelalter). Studia Filozoficzne, nr 4, 179-182, 1960.

# filozofia średniowieczna #

Najnowsza monografia o Demokrycie [Rec. Asmus, W. F. Demokrit]. Studia Filozoficzne, nr 3, 213-216, 1961.

# Demokryt #

Niemiecka antologia presokratyków. [Rec. Die Vorsokratiker. Fragmente und Quellenberichte). Studia Filozoficzne, nr 3, 216-220, 1961.

# presokratycy #

Świat rzeczy i świat zdarzeń w "De rerum natura" Lukrecjusza. Studia Filozoficzne, nr 5, 43-74, 1989.

# LUKRECJUSZ # materializm # atomizm # religia # kosmogonia #
TREŚĆ. Celem niniejszego artykułu nie jest przedstawienie całości poglądów Lukrecjusza. Autor podziela opinię tych badaczy, którzy uważają, że w dziele liczącym sobie ponad 2000 lat można odkryć jeszcze coś nowego i nieznanego. Są tacy jednak, którzy w dzieło Lukrecjusza gotowi są wkładać treści, których tam nie ma i być nie mogło. Tymczasem - zdaniem autora - chyba nikt dotychczas nie zauważył, że według Lukrecjusza istnienie przysługuje nie tylko połączeniu (coniuncta) ciałek, czyli atomów, i próżni, lecz także wydarzeniom (eventa) takim jak: niewola, ubóstwo, dostatek, wolność, wojna, pokój, w ogóle to, co przychodząc i odchodząc nie narusza natury, a do czego sie przyzwyczailiśmy, czyli nasze obyczaje(do tych przykładów eventa wymienionych przez samego poetę dodać trzeba - na podstawie tekstu, w którym jest mowa o rozwoju cywilizacyjnym ludzkości - także inne, takie jak: język, poczucie wspólnoty, władza, prawo, obyczaje, techniki ułatwiające życie codzienne, wreszcie religia). Coniuncta (połączenie atomów i próżni; fizyka) oraz eventa (wydarzenia w czasie; historia) dopiero razem wzięte wyczerpują całą rzeczywistość. Species (zrodzone ciała, materia, atomy) i ratio (to, co odnosi się do wydarzeń, niejako ich sens?) stanowią naukę Lukrecjusza. De rerum natura to jakby pierwszy podręcznik materializmu dialektycznego i historycznego, złączonych ze sobą nie na zasadzie parataksy, lecz implikacji materialnej . Spośród eventa tylko bogowie (religia pojawia się na pewnym, końcowym etapie rozwoju cywilizacyjnego ludzkości) zaliczają się też do kategorii coniuncta nie tylko z racji swojego działania (agere) w tej rzeczywistości, ale i z racji swego istnienia (esse). Lukrecjusz musiał mówić o istnieniu bogów zgodnie z epikurejską kanoniką, czyli logiką, nauką o kryterium i zasadzie poznania (bogowie podpadają pod zmysły na jawie i we śnie, a zmysły są ostatecznym kryterium poznania). Dopiero fizyka epikurejska, uznająca tylko istnienie atomów i próżni, dopomogła widzieć w nich istoty materialne utworzone z materialnych, może nieco subtelniejszych, atomów, a Lukrecjuszowy obraz świata, a raczej niezliczonej liczby światów z międzyświatami (metakosmia) pozwolił zepchnąć ich poza zasięg wzajemnego oddziaływania i poznania (w relacji świat-bogowie, ludzie-bogowie) i faktycznie unicestwić, usunąć ze zbioru coniuncta (faktyczne ontyczne bytowanie) i umieścić wyłącznie w zbiorze eventa (bytowanie w świadomości ludzkiej jako fakt kulturowy).

Wyjaśnianie w historii a wyjaśnianie w historii idei. Studia Filozoficzne, nr 7-8, 65-88, 1989.

# wyjaśnienie # QUINTUS SEXTIUS (Kwintus Sekstusz) # metodologia historii # historia idei #
ABSTRAKT. Zastosowanie metod wyjaśniania historycznego do wyjaśniania w historii idei (religii, myśli filozoficznej, systemu etycznego, systemu wychowawczego, obyczaju) jest niezbędne zwłaszcza tam, gdzie brak źródeł bezpośrednich, a tak jest w wypadku Kwintusa Sekstiusza (Quintus Sextius), rzymskiego filozofa i retora z I w. p.n.e. Zamierzając w kolejnych artykułach ukazać rolę i aktualność tego mało znanego myśliciela, autor niniejszego artykułu uważa, że wyjaśnianie historyczne, jakie należy zastosować przy odkodowaniu myśli filozoficznej i wychowawczej Kwintusa Sekstiusza, zmusza zarówno do zajmowania się najgłębszą przeszłością myśli ludzkiej, jak i jej rozwojem na przełomie er oraz w pierwszych wiekach naszej ery. W związku z tym należało zająć się zarówno trójdzielną teorią G. Dumézila (w obecnym artykule), jak i starochrześcijańską diatrybą i literaturą gnomiczną (w następnych artykułach).

Propedeutyka czy kompendium filozofii pokoju? [Rec. Borgosz, Józef. Drogi i bezdroża filozofii pokoju. Od Homera do Jana Pawła II]. Studia Filozoficzne, nr 11, 171-175, 1989.

Kwintus Sekstiusz, założyciel rzymskiej szkoły filozoficznej. Studia Filozoficzne, nr 1, 37-57, 1990. Kupis, Bogdan.

# QUINTUS SEXTIUS # filozofia starożytna # wychowanie #
ABSTRAKT. Autor niniejszego artykułu zajmuje się zagadkową postacią rzymskiego filozofa, pedagoga i retora z i w. p.n.e., przemilczanego w ogóle przez niektórych historyków filozofii, historyków literatury i historyków wychowania lub przedstawianego w sposób daleki od jednoznaczności. Autor analizuje dokładnie świadectwa starożytnych oraz opinie współczesnych uczonych o życiu, działalności filozoficznej twórcy "nowej i rzymskiej siły szkoły"" (nova et Romani roboris secta) filozoficznej, w której usiłowano stworzyć oryginalny sposób filozofowania w Rzymie i oryginalny system wychowawczy oparty na zasadzie samorealizacji człowieka.