Personalistyczna metafizyka ubóstwa. [Rec. Habachi, René. U źródeł człowieczeństwa]. Studia Filozoficzne, nr 1, 224-229, 1970.

"Inquiry" - norweski kwartalnik nauk filozoficznych i społecznych, rocznik 1968. Studia Filozoficzne, nr 3, 258-263, 1970.

Myśl marksistowska za oceanem. [Rec. Science & Society, t. XXXIII, 1969]. Studia Filozoficzne, nr 1, 155-161, 1971.

O korespondencji Stanisława Brzozowskiego. Studia Filozoficzne, nr 3, 119-126, 1971.

# BRZOZOWSKI, Stanisław # filozofia polska # praca #

Polemika humanizmu z katolicyzmem w USA. [Rec. The Humanist, 1969]. Studia Filozoficzne, nr 4, 161-165, 1971.

Społeczne konsekwencje filozofii "pracy" Stanisława Brzozowskiego. Studia Filozoficzne, nr 2, 127-146, 1973.

# praca # BRZOZOWSKI, Stanisław # filozofia katolicka #
ABSTRAKT. Filozofia pracy w moim rozumieniu ma dzisiaj do spełnienia zadanie społeczne niezwykle doniosłe. W dobie rewolucji naukowo-technicznej oraz stopniowego eliminowania jaskrawych różnic społecznych powstałych na bazie określonych stosunków produkcji (np. różnice w prestiżu społecznym czy udziale w podziale dóbr, określone wykonywaniem takiej lub innej pracy), teoretyczne ujęcie zjawiska pracy społecznie użytecznej, roli, jaką należy pracy przypisywać w zbiorowym życiu społeczeństwa i jednostek, zagadnienie, jakie dołączać do zjawiska pracy systemy wartościowań i norm - ma znaczenie podstawowe. Praca jako zjawisko społecznie dynamiczne nie może być jednak przedmiotem takiego teoretycznego (filozoficznego) określenia, które 1. daje ogólną, niedialektyczną formułę pracy społecznej (ogólna formuła pracy możliwa jest jedynie na gruncie fizyki teoretycznej); 2. bądź pracę ludzką, czyniąc z niej "autentyczny" sposób bycia jednostki i społeczeństwa, sprowadza do stosunku podmiot-przedmiot, co godzi bezpośrednio w podstawy kultury humanistycznej. W szkicu tym nie stawiam sobie za cel referowanie koncepcji filozoficznych S. Brzozowskiego, ale polemikę z nimi, jak też z niektórymi interpretacjami tego autora, czynionymi ostatnio.

Nad "Książeczką o człowieku". [Polemika z: Jadacki, J. Odpowiedzialność i istnienie świata]. Studia Filozoficzne, nr 9, 126-128, 1973.

# odpowiedzialność # INGARDEN, Roman #

Stanisław Brzozowski: filozoficzne uzasadnienie twórczości. Studia Filozoficzne, nr 8, 53-68, 1974.

# BRZOZOWSKI, Stanisław # twórczość # marksizm #
TREŚĆ. W szkicu niniejszym staram się przedstawić rezultaty filozoficznych dociekań Brzozowskiego z lat około 1903-1905. W tym okresie Brzozowski, propagując europejską myśl filozoficzną na gruncie polskim, walczył o wyzwolenie spod wpływów i ciążenia dawnych wartości kultury szlachecko-religijnej oraz z pozostałościami przezwyciężanego wówczas pozytywizmu jako światopoglądu bezwolności i pasywności. Chodzi mi o wydobycie tej perspektywy teoretycznej, która Brzozowski zbliżał się do marksizmu od strony idealizmu niemieckiego. Perspektywę, tę, zawierającą się wówczas w haśle "samostanowienia" wyznaczają, między innymi, nazwiska Nietzschego, Hegla i Kanta. Z tymi nazwiskami łączą się próby Brzozowskiego, związane z poszukiwaniem pozajednostkowego odniesienia dla indywidualistycznie pojętej aktywności Nietzschego - w ogólnoludzkim absolucie, czynie czy twórczości. Kategoria twórczości z wielu względów - choćby z uwagi na przesłanki teoretyczne - może być zestawiana z kategorią praktyki społecznej Marksa. Jako efekt - zbliżona jest raczej do Fichteańskiej koncepcji moralnego "ja praktycznego", odnosi się jeszcze do sfery świadomości niż sfery praktyki.

Synteza pozytywizmu i romantyki jako droga realizacji autonomii narodowej. Studia Filozoficzne, nr 5, 57-68, 1975. Mackiewicz, Witold.

# BRZOZOWSKI, Stanisław # pozytywizm # romantyzm # filozofia narodowa #
ABSTRAKT. Filozofia "Twórczości" Brzozowskiego była efektem podjęcia przez młodego autora niektórych problemów idealizmu niemieckiego, zawartych w filozofii Nietzschego, Hegla i Kanta, ale była także efektem ich przezwyciężania. Mimo iż Brzozowski mawiał, że rozwój filozofii niemieckiej od Kanta do Marksa był "jednym z najciekawszych rozdziałów w historii myśli ludzkiej", to nie ze wszystkimi jej propozycjami się zgadzał. Wykorzystując z tego nurtu filozoficznego elementy aktywizmu, szczególnie do walki z pozytywizmem, niemal jednocześnie w okresie formułowania filozoficznych założeń "twórczości" dojdzie do wniosku, że bardziej gruntowną, pełniejszą i logicznie spójną (w przeciwieństwie właśnie do pozytywizmu) koncepcję aktywizmu zawiera właśnie filozofia romantyzmu polskiego. Przewaga myśli romantycznej naszej emigracji nad np. myślą romantyzmu europejskiego i idealizmu niemieckiego była - zdaniem Brzozowskiego - niewątpliwa. Sądził on bowiem, że romantyzm polski rozwiązał zasadnicze problemy ludzkości. Takie same oceny sformułuje wobec nieco późniejszej filozofii "pracy" i zbieżności tych ocen warto poświęcić nieco uwagi. Otóż idealistycznie i abstrakcyjnie, w sferze jeszcze pojęciowo-psychicznej, pojmowaną kategorię twórczości Brzozowski spróbuje sprowadzić na grunt konkretnego, praktycznego, materialno-sprawczego działania. Występując przeciwko pozytywizmowi i wulgarnym interpretacjom marksizmu, doprowadzi ten punkt widzenia do postaci, ukształtowanej przez takie czynniki jak: filozofię Fichtego i Kanta, filozofię romantyzmu polskiego i założenia filozoficzne Marksa.

Interpretować i zmieniać. Studia Filozoficzne, nr 1, 79-83, 1978.

# twórczość # praca # marksizm #

Dialektyka rozumu i ducha. [Rec. Urbankowski, Bohdan. Dostojewski - dramat humanizmów]. Studia Filozoficzne, nr 4, 155-161, 1979.

Fryderyk Nietzsche - problemy recepcji. Studia Filozoficzne, nr 1, 101-115, 1981.

# NIETZSCHE, Friedrich Wilhelm # MARX, Karl # filozofia a ideologia # faszyzm #
TREŚĆ. Teks niniejszy jest pomyślany jako próba przykładowego - poprzez odwołanie się do Nietzschego i Marksa - wyartykułowania problemu odpowiedzialności uczonego w czasach współczesnych, zwłaszcza odpowiedzialności humanisty i filozofa. Dotyczy ona nie tylko samego dzieła jako faktu kulturoznawczego, ale także problemu bardziej skomplikowanego: interpretacji i recepcji tegoż dzieła, nie zawsze zgodnych z intencjami twórcy. Fryderyk Nietzsche był i jest traktowany jako przede wszystkim filozof; ale także był i jest traktowany jako ideolog. Podobnie ma się rzecz z Karolem Marksem oraz z wieloma innymi dawnymi i późniejszymi myślicielami. Skłaniać to może do przypuszczeń, że każda filozofia jest w jakimś stopniu formą "ocierania" się o prawdę poprzez jej współtworzenie - właśnie w postaci ideologii jako programu działania społecznego i określonej hierarchii wartości. Stąd też pojawiające się tu niebezpieczeństwo: filozof, w większym stopniu niże przedstawiciel nauk ścisłych, jest narażony na ryzyko dosyć dowolnych manipulacji interpretacyjnych i różnorakich asymilacji swojego dorobku. Odczytywanie dzieła Nietzschego jako ideologii społecznego totalitaryzmu, oraz podobne próby podejmowane wobec spuścizny Marksa, są to dwie, odmienne, ale symptomatyczne dla dzisiejszych czasów, ilustracje tegoż zjawiska. Stojąc na stanowisku rozległej odpowiedzialności uczonych za konstruowane i głoszone teorie, chciałbym niniejszym tekstem (i w miarę możliwości następnymi) dać asumpt do podjęcia dyskusji na ten temat.

z: Lancini, Lucyna. Odkrywanie niewidzialnego oblicza świata. [Rec. Dufour-Kowalska, Gabriele. Michel Henry. Un philosophie de la vie et de la praxis]. Studia Filozoficzne, nr 10, 155-159, 1981.

# filozofia życia # filozofia francuska #

Zejście Zaratustry. Studia Filozoficzne, nr 3-4, 43-58, 1982.

# NIETZSCHE, Friedrich # jednostka a społeczeństwo # kryzys kultury #
ABSTRAKT. W refleksji Fryderyka Nietzschego centralną kategorią był człowiek, w jego nowoczesnym modelu upatrywał nadzieję na przełamanie kryzysu duchowego Europy. Diagnoza brzmiałaby tak: zdarzało się, że do kultury wnosili coś ludzie dostojni i wielcy, ale byli oni podporządkowani tłumowi i działali na jego zlecenie. Tłum zaś to ludzie słabi, którzy w rozproszeniu nic nie znaczą, są oni jednak przebiegli, znają swoją małość i dlatego skrzykują się, ustanawiają prawa, ideologie i kodeksy dla zabezpieczenia własnych interesów. Głoszą zasadę równości i potrzebę zbratania uciśnionych; uciekają się przy tym do podstępów, powołują się na poczucie humanitaryzmu i miłości, wprowadzając w ten sposób tyranię.

Marksizm a współczesność. [Sprawozdanie z zebrania dyskusyjnego 28.06.1982, Instytut Filozofii UW]. Studia Filozoficzne, nr 3, 225-231, 1983.

# filozofia polska - kronika # marksizm #

Nowy Komitet Nauk Filozoficznych PAN. [Z tekstem wystąpienia Przewodniczącego KNF Marka Fritzhanda]. Studia Filozoficzne, nr 4, 195-201, 1985.

# filozofia polska - kronika #

Kazimierz Kelles-Krauz: woluntaryzm a ortodoksja w marksizmie. Studia Filozoficzne, nr 5-6, 169-181, 1985.

# KELLES-KRAUZ, Kazimierz # marksizm # filozofia polska #

Protokół z posiedzenia plenarnego Komitetu Nauk Filozoficznych PAN w dniu 1987.01.17. Studia Filozoficzne, nr 6, 189-192, 1987.

Jan Ożarowski (1918-1988). Studia Filozoficzne, nr 11, 223, 1988. Mackiewicz, Witold.