Wybrane problemy filozofii wartości. Studia Filozoficzne, nr 8, 135-152, 1984.

# aksjologia # obiektywizm # relacjonizm aksjologiczny # marksizm #
ABSTRAKT. Celem artykułu jest ukazanie kontrowersyjnych problemów filozofii wartości, jako tej dziedziny refleksji filozoficznej, która rozwija się gwałtownie w ostatnich latach. Zamierzeniem autora było przedstawienie argumentów przemawiających za umiarkowanym obiektywizmem bądź relacjonizmem na gruncie ontologii wartości. Zarysowano także dyskusje nad statusem aksjologii w filozofii marksistowskiej, wysuwając postulat pilnej konieczności rozwoju tej refleksji w ramach marksizmu. Zasygnalizowanie podstawowych zagadnień gnoseologicznych wskazuje, że wiele kwestii jest tutaj jeszcze dalekich od ostatecznego rozstrzygnięcia. Można jednak stwierdzić, że polska filozofia wiele już uczyniła w celu uzasadnienia sensu poznawczego i wartości logicznej orzeczników wartościujących.

Filozoficzne przesłanki badań nad wartościami w naukach społecznych. Studia Filozoficzne, nr 7, 85-98, 1986.

# nauki społeczne # wartość # obiektywizm #
ABSTRAKT. Inspiracją artykułu jest późna rozprawa Floriana Znanieckiego "Czy socjologowie powinni być także filozofami wartości?". W artykule analizuję role pojęcia wartości w naukach społecznych, stwierdzając, iż nie pełni ono jak dotychczas, funkcji integrującej. Wynika to z wielości definicji pojęcia wartości przyjmowanych w rożnych badaniach, bez wyraźnego uświadomienia sobie ich zaplecza filozoficznego i konsekwencji, jakie stąd wynikają. Następnie rozważam przesłanki filozoficzne różnych koncepcji wartości w naukach społecznych, opowiadając się za umiarkowanym obiektywizmem, ujmującym wartości jako specyficzne cechy przedmiotów.

Problemy klasyfikacji wartości. Studia Filozoficzne, nr 5, 81-89, 1986.

# metodologia etyki # wartość # klasyfikacja #
ABSTRAKT. Jednym z warunków uniknięcia zamieszania w rozważaniach aksjologicznych jest wypracowanie odpowiednich kanonów klasyfikacji wartości. Z powodu zawiłego charakteru pojęcia wartości - obejmującego różne i liczne wymiary - jest to zadanie niesłychanie trudne. Część badaczy proponuje zaczynanie budowy klasyfikacji od kategorii konkretnych, tak jak przejawiają się one w praktyce życia codziennego, dopasowując do nich kategorie teoretyczne. Istnienie licznych wymiarów wartości wskazuje, że badania empiryczne nie mogą ograniczać się do prostego wyboru z przedstawionych list wartości. Próbą uporania się ze złożonym charakterem wartości jest tworzenie typologii jako zabiegu heurystycznego. Autor przedstawia próbę takiego porządkowania wyników badań empirycznych.

Socjologiczne implikacje filozofii wartości F. Znanieckiego. Studia Filozoficzne, nr 3, 145-168, 1988. Marczuk, Stanisław.

# aksjologia # socjologia # ZNANIECKI, Florian # filozofia a nauka #
ABSTRAKT. W artykule starano się przedstawić znaczenie filozofii wartości F. Znanieckiego dla jego późniejszych koncepcji socjologicznych. Socjologiczne implikacje tkwiły już we wczesnej twórczości filozoficznej Znanieckiego. Początkowo interesuje go gównie wartość jako kategoria ontologiczna. Wartości wywierają wpływ na życie człowieka, jego działalność i treść dążeń; są dla człowieka pierwotną kategorią bytu przeciwstawianą rzeczom. Są one kategorią racjonalną, toteż można stworzyć swoistą logikę wartości. Tworzenie logiki wartości prowadziło do zagadnień teorii poznawania wartości. Wartości stanowią kategorię bytu realną, obiektywną i racjonalną związaną z działaniem ludzkim - są one istotną częścią świata ludzkiego, punktem wyjścia czynu, a przeto dostępne ludzkiemu poznaniu. Stanowią pewne przedmioty, na które kieruje się działanie ludzkie. Teoria czynności ludzkich wyjaśniała stosunki między wartościami. Stopniowo Znaniecki Wkracza na pogranicze między filozofią a socjologią.