z: Wójcicki, Ryszard. Krytyka operacjonizmu w wersji Mehlberga. Studia Filozoficzne, nr 2, 81-95, 1961.

# MEHLBERG, Henryk # operacjonizm # definicja # filozofia nauki #

Prawa i sformułowania. Studia Filozoficzne, nr 4, 115-135, 1962.
PRZEDRUK w: Amsterdamski, Stefan, Augustynek, Zdzisław i Mejbaum, Wacław. Prawo, konieczność, prawdopodobieństwo. Warszawa, Książka i Wiedza, 1964.  

# filozofia nauki # prawo przyrody # relacja korespondencji #
TREŚĆ. 1. Sformułowanie prawa. 2. Zależność fizyczna. 3. Wyrazy fizyczne i zasięg sformułowania. 4. Prawo i klasa jego sformułowań. 5. Modyfikacje zależności fizycznych. Relacja korespondencji. 6. Aproksymatywny charakter zależności fizycznych. 7. Prawo jako ciąg sformułowań. 8. Wartość sformułowania i jego zasięg. 9. Rzeczywisty zasięg prawa.

Falsyfikacja hipotez. Studia Filozoficzne, nr 3, 49-58, 1964.

# hipoteza # falsyfikacja # metodologia nauki #
TREŚĆ. 1. Wyjaśnienia wstępne. 2. Reguły odrzucania przyporządkowane falsyfikowalnym hipotezom. 3. Reguły aksjomatyczne przyporządkowane falsyfikowalnym hipotezom.

Wielkość fizyczna i doświadczenie. Studia Filozoficzne, nr 2, 49-93, 1965.

# metodologia nauki # pomiar # doświadczenie # termin spostrzeżeniowy #
TREŚĆ. 1. Wstęp. 2. Pomiar i metoda pomiaru. 3. Postulaty jednoznaczności i niezgodność wyników pomiarów. 4. Zasada argumentacji genetycznej. 5. Kontrola przesłanek postaci Fi(y,k,α). 6. Kontrola założeń poprawności operacji rozpoznawczych. 7. Kontrola metod pomiaru. 8. Kwestia definiowalności wielkości fizycznych na gruncie terminów spostrzeżeniowych. 9. Obiektywność wielkości fizycznych.

"O twierdzeniach bazowych" w: Teoria i doświadczenie. Eilstein, Helena (red.), 111-129. Warszawa, PWN, 1966.
"Odpowiedź" w: tamże, 170-176. "Uwagi do referatu p. Giedymina" w: tamże, 146-148.

# metodologia nauki # zdanie bazowe # introspekcja # falsyfikacja #
TREŚĆ. 1. Twierdzenia bazowe. 2. Twierdzenia introspekcyjne. 3. Prawa wiarygodności. 4. Reguły uznawania przyporządkowane prawom wiarygodności. 5. Zasada argumentacji genetycznej. 6. Falsyfikacja twierdzeń bazowych. 7. Falsyfikacja praw wiarygodności i przyporządkowanych im reguł. 8. Statystyczny charakter procesów poznawczych. 9. Kilka słów o neopozytywistycznej koncepcji zdań bazowych. 10. Wnioski.
1. Odpowiedź na uwagi p. Giedymina. 2. Odpowiedź na uwagi p. Eilstein. 3. Odpowiedź na uwagi p. Kmity. 4. Odpowiedź na uwagi p. Lewi.

W poszukiwaniu współczesnej koncepcji marksizmu. [Rec. Ładosz, Jarosław. Współczesne formy walki materializmu z idealizmem]. Studia Filozoficzne, nr 4, 166-171, 1966.

z: Wójcicki, Ryszard. Program metodologii pragmatycznej. [Rec. Ajdukiewicz, Kazimierz. Logika pragmatyczna]. Studia Filozoficzne, nr 1, 167-175, 1967.

Idealistyczne założenia neopozytywizmu. Studia Filozoficzne, nr 4, 117-129, 1969.

# neopozytywizm # redukcjonizm # fizykalizm # fenomenalizm # marksizm #
TREŚĆ. 1. Redukcjonizm. 2. Fizykalizm. 3. Fenomenalizm. Neopozytywistyczna krytyka skrajnego fenomenalizmu. 4. Problematyka umiarkowanego redukcjonizmu. 5. Idealistyczny charakter redukcjonizmu. Aspekt epistemologiczny. 6. Idealistyczny charakter redukcjonizmu. Aspekt ontologiczny. 7. Potrzeba pogłębienia marksistowskiej analizy neopozytywizmu.

Konstrukcja wolnej woli. Studia Filozoficzne, nr 1, 137-148, 1971.

# wolna wola / wolność woli # wybór # determinizm # wolność #
TREŚĆ. 1. Wolność wyboru. 2. Wolność wyboru a determinizm. 3. Subiektywistyczna koncepcja wolności wyboru. 4. Racje i determinanty postępowania. 5. Wolność woli a kauzalizm. 6. Wolność jako rozpoznanie powinności. 7. Utrata wolności wewnętrznej. 8. Wolność subiektywna i obiektywna.

Nic nowego w filozofii analitycznej. [Rec. Australian Journal of Philosophy, t. 47, nr 3, 1969]. Studia Filozoficzne, nr 2, 218-220, 1971.

Rekonstrukcja teorii odbicia w dziedzinie postrzegania zmysłowego. Studia Filozoficzne, nr 3, 3-37, 1971.

# teoria odbicia # epistemologia # postrzeganie zmysłowe #
TREŚĆ. (A) Uwagi wstępne. (B) Problem przedmiotu poznania zmysłowego. (a) Reprezentacjonizm. (b) Immanentyzm. (c) Konstrukcjonizm. (d) Neorealizm. (e) Fenomenologia. (C) Założenia ontologiczne. (a) Doznania zmysłowe - materialne czy idealne? (b) Treść poznawcza doznań zmysłowych. (c) Ontologiczna problematyka abstrakcji i konkretu. (D) Doznania zmysłowe jako odbicie rzeczywistości. (a) Zdarzenia i zjawiska. (b) Doznania zmysłowe. (c) Sense-data i szukanie kota. (d) Ustalanie treści doznań zmysłowych. (e) Problematyka jakości "pierwotnych" i "wtórnych". (f) Adekwatność doznań zmysłowych. (g) Odwzorowanie fotograficzne. (h) Treści wzbogacone. (i) Odwzorowanie treść- doznanie.

Marksizm a analiza genetyczna. Studia Filozoficzne, nr 1, 119-132, 1972.

# analiza genetyczna # obserwacja # marksizm #
ABSTRAKT. Przez analizę genetyczną rozumiem postępowanie zmierzające do ustalenia okoliczności zaakceptowania pewnego poglądu, przy czym zebrany w ten sposób materiał jest następnie wykorzystany dla potwierdzenia lub podważenia rozważanego poglądu. W części wstępnej artykułu dyskutowana jest rola, jaką analiza genetyczna pełni w pracach klasyków marksizmu-leninizmu. Następnie przedmiot badań zostaje ograniczony do procedur kontroli obserwacji zmysłowych i pomiaru. Przedyskutowane jest zastosowanie analizy genetycznej we wszelkich procedurach kontrolnych. Z punktu widzenia autora uzyskane wyniki mają istotne znaczenie dla opracowania marksistowskiego modelu empiryzmu.

Czas - filozofia - nauka. Jak robić marksistowską teorię poznania? Studia Filozoficzne, nr 6, 97-110, 1972.

# marksizm # teoria poznania # czas # zdarzenie #
TREŚĆ. 1. Czas i zdarzenia. 2. Przedmiot filozofii marksistowskiej.

Odpowiedź profesorowi Cackowskiemu. Studia Filozoficzne, nr 3, 179-185, 1974.

# spostrzeżenia zmysłowe # problem psychofizyczny #

Uwagi o wnioskowaniu probabilistycznym. Studia Filozoficzne, nr 5, 35-43, 1976.

# wnioskowanie probabilistyczne #
TREŚĆ. 1. Paradoks wyjaśniania indukcyjnego. 2. Paradoks przewidywania probabilistycznego. 3. Redukcja rozkładu prawdopodobieństwa. 4. Własności naturalne i sztuczne. 5. Schemat wnioskowania probabilistycznego.

Wybrane zagadnienia metodologii nauk technicznych i ich epistemologiczne konsekwencje. Studia Filozoficzne, nr 2, 25-38, 1977.

# metodologia nauki # technika # indukcja # przyczynowość #
ABSTRAKT. Artykuł zawiera szkicowe ujęcie dotychczasowych badań i zamierzeń w zakresie metodologii nauk technicznych. Opisana jest pewna procedura indukcyjna (w nawiązaniu do prac Henryka Greniewskiego), realizowana w badaniach opartych na współczesnej teorii identyfikacji obiektów sterowania. Dalsza cześć artykułu zawiera projekt typologii modeli kauzalnych, konstruowanych w naukach technicznych i przyrodniczych. Artykuł kończy kilka uwag charakteryzujących instrumentalistyczny model poznania naukowego.

Przedmiot-podmiot-kontroler. Studia Filozoficzne, nr 4, 45-49, 1977.

# epistemologia #

Zmiana i struktura. Studia Filozoficzne, nr 2, 11-26, 1979.

# struktura # materializm historyczny # zmiana #
TREŚĆ. I. Wstępna charakterystyka. II. Ludzie w uwikłaniach strukturalnych.

Odpowiedź na krytykę Pani dr Kałuszyńskiej. [Polemika z: Kałuszyńska, Elżbieta. Tropami kontrolera]. Studia Filozoficzne, nr 5-6, 159-164, 1982.

# kontrola # epistemologia #
TREŚĆ. 1. Problem normalności. 2. Presumpcje i założenia. 3. Uwagi końcowe.

Metodologiczna problematyka determinizmu. Studia Filozoficzne, nr 9-10, 67-77, 1982.

# determinizm # metodologia nauki # mechanika klasyczna #
TREŚĆ. I. Tło filozoficzne. I.1. Determinizm stanów a determinizm zjawisk. I.2. Transformacje stanów a następstwa zjawisk. I.3. Determinizm lokalny i globalny. II. Determinizm kategoryczny. II.1. Modele kauzalne. II.2. Determinizm a związki koegzystencji. II.3. Problematyka adekwatności modeli kazualnych. III. Wnioski końcowe.

Ciasto z rodzynkami. [Rec. Polish Essays in the Philosophy of the Natural Sciences. Krajewski, Władysław (red.)]. Studia Filozoficzne, nr 7, 169-176, 1983.

z: Kałuszyńska, Elżbieta. Uzasadnianie jako dialog. Studia Filozoficzne, nr 7, 29-36, 1984.

# uzasadnianie # dialog # metodologia matematyki #

Powiedzmy: "instrumentalizm". Studia Filozoficzne, nr 5-6, 35-53, 1985.

# epistemologia # instrumentalizm # wiedza naukowa # prawda #
ABSTRAKT. Przedmiotem tego artykuł jest przedstawienie zarysu pewnej koncepcji epistemologicznej oraz próba określenia jej miejsca w polu wyznaczonym przez dawniejsze badania w zakresie epistemologii.

Komunizm globalny a socjalizm lokalny. Studia Filozoficzne, nr 11-12, 33-36, 1985.

# komunizm # socjalizm # rozwój społeczny #
TREŚĆ. I. Historia. II. Socjalizm lokalny. III. Perspektywy.

[Autobiogram]. Ruch Filozoficzny, nr 2, 187-190, 1986.

# filozofia polska # autobiogram #

Epistemologia Hegla i Marksa a zagadnienie prawdy. Colloquia Communia, 1(24), 39-59, 1986. Mejbaum, Wacław.

# epistemologia # HEGEL # MARX # prawda #
TREŚĆ. 1. Problem subiektywności u Hegla i Marksa. 2. Celowość. 3. Podmiot jako całość organiczna. 4. Dialektyka mimetyzmu i eksterioryzacji. 5. Kategoria odbicia. 6. Idealistyczna interpretacja epistemologii Hegla. 7. Materialistyczna interpretacja epistemologii Hegla. 8. Eliminacja złudzeń zmysłowych. 9. Samokontrola. 10. Prawda i fałsz w sferze poznania faktualnego. 12. Poznanie pojęciowe. Wypełnianie pojęcia i konkretność prawdy. 12. Względność prawdy.

Komentarz do polemiki. [Polemika na temat deskrypcji z: Żukrowska, A. i Woleński, J.]. Studia Filozoficzne, nr 7, 139-140, 1986.

# filozofia języka # deskrypcja #

Deterministyczne modelowanie świata. Studia Filozoficzne, nr 9, 19-37, 1986.

# filozofia przyrody # determinizm # przyczynowość #
ABSTRAKT. Zadaniem tekstu jest ujawnienie struktury myślenia deterministycznego, to znaczy myślenia, które rozpatruje świat jako całość złożoną z układów (czy obiektów) zdeterminowanych. Jest rzeczą jasną, że myślenie takie musi zakładać pewne presumpcje (przed-sądy, jeśli użyć terminu Gadamera) ontologiczne. Presumpcje wymagają wydobycia i wyraźnego sformułowania. Postulat ten wyznacza tok wykładu, rozstrzyga zwłaszcza o tym, że "klasyczna problematyka determinizmu", kunsztownie pogmatwana w całej tradycji filozofii europejskiej, dochodzi do głosu dopiero w III części artykułu. Artykuł w zamierzeniu autora, ma być czytelny dla humanisty. Dlatego wszystkie elementy logiko-matematyczne przełożone są do przypisów, których humanista nie czyta.

Własność jako przedmiot teoretyczny. Colloquia Communia, 4-5(39-40), 89-109, 1988.

# własność # MARX, Karl #

Problem aksjologiczny. Studia Filozoficzne, nr 3, 35-47, 1988.

# aksjologia # geneza # praktyka #
ABSTRAKT. Przedmiotem artykułu jest pytanie o genezę wartości. Genezy tej autor poszukuje w praktyce społecznej. Po wprowadzeniu niezbędnych dystynkcji pojęciowych i terminologicznych podane będzie szkicowe rozwiązanie dyskutowanego problemu.

O dialektyce. [Zagajenie do dyskusji, w której udział wzięli Ewa Borowska, Ewa Kochan, Jerzy Kochan, Jerzy Krakowski, Józef Lipiec, Wacław Mejbaum, Józef Orzeł, Bogusław Ponikowski i Andrzej Raciborski]. Studia Filozoficzne, nr 9, 131-136 [dyskusja 137-149], 1988.

Dwa problemy filozoficzne. [Rec. Kałużyński, Zygmunt. Paszkwil na samego siebie]. Studia Filozoficzne, nr 9, 191-194, 1989.

Procedury eksplanacyjne w nauce i wiedzy powszechnej. Studia Filozoficzne, nr 12, 67-80, 1989.

# wyjaśnianie # wiedza potoczna # metodologia nauki #
ABSTRAKT. W artykule przedstawiona jest pewna nie-hemplowska koncepcja wyjaśniania teoretycznego. Dyskutuje się przykłady zastosowania tej koncepcji w poznaniu przednaukowym ("wiedza powszechna") oraz w rozwiniętych naukach teoretycznych. Rozpatruje się zagadnienie symetrii bądź asymetrii wyjaśniania i przewidywania, argumentując na rzecz tezy, że procedury eksplanacyjne różnią się istotnie od procedur prognostycznych.

Uczciwość starszego pana. Colloquia Communia, 2(43), 81-84, 1989. Mejbaum, Wacław.

# POPPER, Karl R. #