"Logika" Hegla i "Kapitał" Marksa. Studia Filozoficzne, nr 11-12, 103-129, 1973.

# MARX, Karl # HEGEL, Georg Wilhelm Friedrich # dialektyka # NOWAK, Leszek #

Marksizm spopperyzowany. [Polemika z: Nowak, Leszek]. Studia Filozoficzne, nr 7, 163-190, 1974.

# metodologia nauki # POPPER, Karl R. # NOWAK, Leszek # marksizm #
TREŚĆ. Pogłębienie krytycznej analizy metodologii L. Nowaka prowadzi nieuchronnie do zbadania jej źródeł i inspiracji, spośród których najważniejsza, to - wyznawane otwarcie - zadłużenie u K. R. Poppera. W artykule tym przeprowadzam konfrontację podstawowych tez metodologicznych i epistemologicznych L. Nowaka i K. R. Poppera, ukazując zarówno elementy przejęte explicite przez Nowaka, jak i implicite tkwiące w jego metodologii wpływy Poppera. Dotyczy to zwłaszcza określenia własnego stanowiska filozoficznego (zarówno Popper, jak i Nowak mają tu być antypozytywistami), teorii i definicji prawdy, statusu epistemologicznego idealizacji, wreszcie praktycznych zastosowań rezultatów badań metodologicznych przy analizie marksistowskiej konkretnych problemów współczesności. Pojawia się też generalny problem sposobu korzystania z dorobku metodologii niemarksistowskich. Dyskusja z poglądami L. Nowaka dotyczy przede wszystkim jego książki U podstaw marksowskiej metodologii nauk, oraz prac pomniejszych, łącznie z wydaną niedawno pracą Anatomia krytyki marksizmu. Nowa książka L. Nowaka Zasady marksistowskiej filozofii nauki (PWN 1974), która zawiera pewne odstępstwa od poglądów zaprezentowanych w pacach wcześniejszych, ukazała się już po napisaniu tego artykułu, który jest zresztą polemiką wokół książki U podstaw... Autor niniejszego artykułu wyraża jednak nadzieję, że będzie mógł ocenić jakość i kierunek tych zmian w przygotowywanej do druku dla "Książki i Wiedzy" książce poświęconej metodologii Poppera. Sprawa recepcji popperyzmu - najbardziej rozwiniętej i wyrafinowanej formy współczesnego pozytywizmu - przez marksizm, i w ogóle stosunku marksizmu do filozofii pozytywistycznej, jest bowiem jednym z najpoważniejszych problemów marksizmu walczącego - a nie tylko zwalczanego.

Filozofia federalizmu integralnego. Studia Filozoficzne, nr 6, 67-94, 1976.

# federalizm # MARC, Alexander # filozofia społeczna #
ABSTRAKT. Szczegółowe analizowanie filozofii federalizmu integralnego i co więcej przypisanie jej jakiegoś większego znaczenia wymaga pewnych wyjaśnień. Nie jest to bowiem kierunek w jakiś szczególny sposób zaznaczający swoją obecność, pomijany jest też zazwyczaj przez encyklopedie i podręczniki filozoficzne.. Także moje zajęcie się tą filozofią jest w dużej mierze dziełem przypadku, który sprawił, że przed ponad dziesięciu laty przeszedłem w Aoście wstępny kurs studiów federalistycznych. I choć potem przez kilka lat skłonny byłem - podobnie jak wielu, którzy stykają się z tym kierunkiem po raz pierwszy - traktować go jako "ciekawostkę" raczej, niezbyt przy tym oryginalną i zatrącającą o eklektyzm, niż znaczący kierunek filozoficzny, to jednak z biegiem czasu, zajmując się bliżej filozofią burżuazyjną w różnych jej odmianach, zaczynał wyłaniać mi się obraz powiązań teoretycznych i politycznych federalizmu nadający temu kierunkowi pewną szczególną rangę. Jest to bowiem kierunek, który stanowi swojego rodzaju znakomity teren obserwacji pewnych zasadniczych, a na ogół dosyć wstydliwie skrywanych tendencji ideologicznych współczesnej burżuazji, łączący w jednym planie to, co w konkretnych - i niepomiernie bardziej znanych - systemach teoretycznych typu filozoficznego, politycznego, ekonomicznego, socjologicznego, pojawia się w sposób nieskoordynowany. Właśnie jako studium i próba wydzielenia tych nader istotnych dla współczesnego kapitalistycznego świata tendencji pomyślany jest ten artykuł, znajdujący swoją kontynuację w artykule "Federalistyczno-anarchistyczne koncepcje działania", który ukaże się w następnym numerze "Studiów Filozoficznych".

Federalistyczno-anarchistyczne koncepcje działania (II). Studia Filozoficzne, nr 7, 57-82, 1976.

# federalizm # anarchizm # rewolucja społeczna #
ABSTRAKT. Federalizm jest jednym z nielicznych kierunków filozofii burżuazyjnej, które w rozważaniach wokół działania chcą widzieć integralną część swojej doktryny, przy czym nie odbywa się to, jak w pragmatyzmie, kosztem teorii. Zanalizowane w artykule "Filozofia federalizmu integralnego" w poprzednim numerze "Studiów Filozoficznych" federalistyczno-anarchistyczne rozumienie centralnych kategorii proletariatu i dialektyki - centralnych również dla marksistowskiej teorii społeczeństwa, ale w federalizmie ujmowanych z pozycji generalnie przeciwstawnych marksizmowi - jest przygotowaniem do wysunięcia pewnych koncepcji społecznego i w gruncie rzeczy także politycznego działania, z marksistowsko-leninowskim kierunkiem działania partii komunistycznych i robotniczych nie mających również nic wspólnego. I to koncepcji nadających swoim projektom działania miano rewolucyjnych. Choć odbiegają one w dużym stopniu od potocznych wyobrażeń wiązanych z anarchizmem, to jednak w równym stopniu, jak kategorie proletariatu i dialektyki, pozbawione są rzeczywiście klasowego znaczenia i rewolucyjnych konsekwencji. Znaczenie klasowe objawia się tu raczej jako reprezentowanie, niezbyt nawet mocno zawoalowane, mimo rewolucyjno-dialektyczno-proletariackiej frazeologii interesów burżuazji. Koncepcje federalistyczno-anarchistyczne są bowiem niepokojąco zbieżne z wieloma fundamentalnymi tendencjami politycznej teorii i działania burżuazji, wcale przy tym - mimo nawiązywania do symbolizującego niemal "ideologię petit bourgois" Proudhona - nie owej najmniejszej. To właśnie największy i najsilniejszy kapitał popiera najmocniej wszelkie tendencje zjednoczenia kapitalistycznej Europy i kapitalistycznego świata.

Syndrom współczesnego amarksizmu. Studia Filozoficzne, nr 11-12, 63-77, 1985.

# marksizm # filozofia współczesna #

Aktualność Marksa. [Rec. Singer, Peter. Marx]. Etyka, nr 22, 284-289, 1986. Mendelski, Tadeusz.

Habermas i Foucault: spory wokół wiedzy jako władzy. Colloquia Communia, 4-5(27-28), 101-120, 1986. Mendelski, Tadeusz.

# FOUCAULT, Michel # HABERMAS, J. # wiedza # władza #
TREŚĆ. 1. Problem wiedzy i władzy w tradycji szkoły frankfurckiej. 2. Michela Foucault koncepcja wiedzy jako władzy. 3. Zderzenie z Habermasem. 4. Axela Honnetha pogodzenie Habermasa i Foucault.

Dylematy metodologii badań wojny i pokoju. Studia Filozoficzne, nr 6, 21-39, 1987.

# wojna # pokój # FOUCAULT, Michel # PROUDHON, Pierre-Joseph #