PRZEKŁADY. Johnstone, Henry W. Teoria poznania. Morawski, Stefan (tłum.). Przegląd Filozoficzny, nr 1-3, 271-275, 1948.
Aiken, Henry David. Etyka i teoria wartości. Przegląd Filozoficzny, nr 1-3, 276-282, 1948.

Teoria estetyczna E. Burke'a. Przegląd Filozoficzny, nr 1-2, 240-261, 1949.

# estetyka # BURKE, Edmund # piękno # przeżycie estetyczne #

[Rec. Lefebvre, Henri. Marks a idea wolności i Garaudy, Roger. Komunizm i moralność]. Przegląd Filozoficzny, nr 3-4, 432-436, 1949.

Dzieło sztuki jako wytwór historycznie określonego społeczeństwa. Myśl Współczesna, nr 4, 85-112, 1950.

# estetyka # dzieło sztuki # marksizm #

Przeciw faszyzacji kultury. [Rec. Fox, Literature and Reality. Klingender, F. D. Marxism and Modern Art. Fast, H. Literature and reality].  Myśl Filozoficzna, nr 4, 324-338, 1952.

O trudnych problemach estetyki. [Rec. Niedosziwin, Herman. Oczerki tieorii isskustwa]. Myśl Filozoficzna, nr 3, 162-171, 1955.

Czy spór tylko werbalny? Myśl Filozoficzna, nr 1, 263-268, 1956.

# estetyka #

Program sztuki narodowej w polskiej krytyce artystycznej okresu romantyzmu. Myśl Filozoficzna, nr 3, 99-134, 1956.

# romantyzm polski # krytyka artystyczna # malarstwo #

Amerykańskie czasopismo poświęcone problemom estetyki. [Rec. Journal of Aesthetics and Art Criticism. 1955]. Myśl Filozoficzna, nr 4, 192-195, 1956.

Z badań ankietowych nad odbiorczością filmu. Myśl Filozoficzna, nr 5, 103-123, 1956.

# socjologia sztuki # film #

Przeciw prorokom katastrofy. Myśl Filozoficzna, nr 3, 107-133, 1957.

# realizm socjalistyczny # sztuka # ŻDANOW, Andriej # GORKI, Maksym #
TREŚĆ. 1. Zamiast wstępu. 2. Jeden problem czy kilka? 3. Mała, nie do wzgardzenia lekcja historii. 4. Czy socrealizm jest wymysłem szatańskim? 5. Gorki i Żdanow, rok 1934. 6. Instytucje, rabini i uczniowie. 7. U źródeł degeneracji. 8. Partia i artyści. 9. Pro domo sua.

Casus Herder - dokument fałszywej interpretacji. [Rec. Begenau, Heinz. Grundzüge der Ästhetik Herders]. Studia Filozoficzne, nr 3, 201-213, 1957.

Spór o nazwę czy spór o fakty? Studia Filozoficzne, nr 4, 107-126, 1958.

# realizm socjalistyczny # sztuka # estetyka #

Wprowadzenie w labirynt estetyki. [Rec. Ossowski, Stanisław. U podstaw estetyki]. Studia Filozoficzne, nr 5, 191-201, 1959.

Parę uwag o estetycznych poglądach F. Mehringa. Studia Filozoficzne, nr 6, 89-108, 1959.

# MEHRING, Franz # estetyka # wartościowanie #

O podstawowych zagadnieniach estetyki angielskiej XVIII wieku. Estetyka, I, 247-290, 1960.

# przeżycie estetyczne # wartość estetyczna # historia estetyki # oświecenie angielskie #
TREŚĆ. (A) Wstęp. 1. Charakter i funkcja doznania estetycznego. (a) Zagadnienie geniusza. 2. Autonomizm estetyczny. 3. Obiektywność i subiektywność doznania estetycznego. 4. Zagadnienie smaku estetycznego. 5. Kategorie estetyczne. 6. Naturalizm estetyczny. 7. Metoda historyczna. (B) Zakończenie.

"Poglądy estetyczne Juliana Ankiewicza" w: Charisteria. Rozprawy filozoficzne złożone w darze Władysławowi Tatarkiewiczowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin. Czeżowski, Tadeusz (red.), 159-165. Warszawa, PWN, 1960.

# estetyka # ANKIEWICZ, Julian # filozofia polska #

Trzeci Międzynarodowy Kongres Estetyki w Wenecji. Estetyka, I, 317-337, 1960.

[Rec. The Journal of Aesthetics and Art Criticism]. Estetyka, I, 339-345, 1960.

Tatarkiewicza opus magnum. [Rec. Tatarkiewicz, Władysław. Historia estetyki]. Studia Filozoficzne, nr 3, 185-199, 1961.

O realizmie jako kategorii artystycznej. Estetyka, II, 17-36, 1961.

# realizm w sztuce # semantyka sztuki #
TREŚĆ. 1. Wprowadzenie. 2. Założenia wstępne. 3. Wyjaśnienia terminologiczne. 4. Historyczne tradycje terminu. 5. Bliższa analiza realizmu jako kategorii artystycznej. 6. Niektóre konsekwencje koncepcji realizmu jako kategorii artystycznej. 7. Zakończenie.

IV Międzynarodowy Kongres Estetyki, Ateny 1960, 1-6 września. Estetyka, II,199-201, 1961.

"Lenin o interpretacji dzieła literackiego" w: Dialog o filozofii marksistowskiej. Sesja naukowa poświęcona poglądom filozoficznym i socjologicznym Wł. Lenina w 90 rocznicę urodzin. Warszawa, 18-19 maja 1960 108-143. Warszawa, Książka i Wiedza, 1961.

# LENIN, Iljicz Władimir # dzieło literackie #

Studia z historii myśli estetycznej XVIII i XIX wieku. Warszawa, PWN, 1961.

# estetyka # BURKE, Edmund # LIBELT, Karol # KREMER, Józef # teatr # NORWID, Cyprian Kamil # TAINE, Hippolyte Adolphe #
TREŚĆ. (A) Wstęp. (B) Część I. 1. Teoria estetyczna E. Burke`a. 2. O podstawowych zagadnieniach estetyki angielskiej. (C) Część II. 1. O polskiej teorii i krytyce artystycznej w latach 1830-1860. 2. Źródła i charakterystyka ogólna poglądów estetycznych Karola Libelta. 3. Libelt a teatr ówczesny. 4. Poglądy Józefa Kremera na sztukę. 5. Meciszewski i Kremer. 6. Poglądy estetyczne Cypriana Kamila Norwida. 7. Na przykładzie Dembowskiego. (D) Część III. 1. W kręgu ideologii i estetyki H. Taine`a. (E) Wykaz zagadnień. (F) Wykaz nazwisk. (G) Summary. (H) Ilustracje.

Problem wartości i kryteriów w estetyce H. Taine'a. Studia Filozoficzne, nr 2, 3-27, 1962.

# TAINE, Hippolyte Adolphe # estetyka # dzieło sztuki #

Przedmiot i metoda estetyki. [Polemika z: Gałecki, J. Problematyka estetyki]. Studia Filozoficzne, nr 3-4, 175-205, 1963.

# estetyka # metodologia estetyki # poznanie artystyczne #

Trojaka funkcja wychowawcza sztuki. Estetyka, IV, 19-71, 1963.

# wychowanie # społeczna rola sztuki # cenzura # alienacja #
TREŚĆ. I. Rozważania wstępne. Tradycyjne rozwiązania problemu. II. Biologiczna adaptacja przez sztukę. Definicja wychowawczej funkcji sztuki. III. Trójpoziomowy układ wychowawczej funkcji sztuki. Analiza funkcji podstawowej związanej z wartością estetyczną. IV. Światopoglądowy charakter wychowawczej funkcji sztuki. Społeczno-polityczne i moralno-obyczajowe współczynniki. V. Trzy mity - trzy motywy wychowawcze. Ich wzajemne relacje i ich deformacje. VI. Marksistowska koncepcja a trzy motywy wychowawcze. Źródła ich kolizji. Problem cenzury. VII. Marksistowska teoria alienacji i dezalienacji - podstawa wychowawczej funkcji sztuki.

Gałeckiego Problematyka estetyki. [Rec.]. Estetyka, IV, 265-273, 1963.

Teoria piękna w starożytności. [Rec. Grassi, Ernesto. Die Theorie des Schönen in der Antike]. Estetyka, IV, 297-302, 1963.

Między tradycją a wizją przyszłości. Warszawa, Książka i Wiedza, 1964.

# estetyka # historia estetyki # dzieło sztuki # wartość estetyczna #
TREŚĆ. * Od Autora. * Wstęp. 1. O przedmiocie i metodzie estetyki. 2. O jakościach estetycznych. 3. O realizmie jako kategorii artystycznej. 4. O tzw. stylu epoki i tzw. sztuce nowoczesnej. 5. O formie, gatunkach i rodzajach artystycznych. 6. O tzw. sztuce użytkowej. 7. Inne kategorie estetyczne. 8. Badania z zakresu historii myśli estetycznej. * Zakończenie.

z: Kołakowski, Leszek. Dialog o sensowności uprawiania estetyki. Studia Estetyczne, nr 1, 3-15, 1964.

# estetyka # metodologia estetyki # ocena estetyczna # wartość artystyczna / estetyczna #

Estetyka polska w okresie dwudziestolecia. Studia Filozoficzne, nr 4, 13-40, 1964.

# estetyka # filozofia polska # marksizm #

Estetyka Hegla i problem tzw. "końca sztuki". Studia Filozoficzne, nr 1, 109-116, 1965.

# estetyka # HEGEL, Georg Wilhelm Friedrich # sztuka #

Zarys układu kryteriów oceny. Studia Estetyczne, t. 2, 31-53, 1965. Morawski, Stefan.

# estetyka # ocena estetyczna # kryterium wartości # wartość artystyczna / estetyczna #

Komentarz zamiast dialogu. Studia Estetyczne, t. 2, 138-142, 1965.

# estetyka #
[Głos w dyskusji o sensowności uprawiania estetyki].

O klasyfikacji sztuk. [Rec. Makota, Janina. O klasyfikacji sztuk pięknych. Z badań nad estetyką współczesną]. Studia Estetyczne, t. 2, 335-345, 1965.

GŁOSY W DYSKUSJI: Wartości i oceny. Studia Filozoficzne, nr 4, xx, 1967.
Studia Filozoficzne, nr 1, 161-172, 1968.

Co to znaczy: SZTUKA? Ruch Filozoficzny, XXVIII (3-4), 151-156, 1970.

# estetyka # sztuka #

Światopogląd i estetyka Burke'a. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 17, 271-311, 1971.

# BURKE, Edmund # estetyka # przeżycie estetyczne # naturalizm w sztuce #
TREŚĆ. (A) Życie i działalność Edmunda Burke'a. (B) Koncepcja filozoficzna Burke'a. Jej tło ogólnoeuropejskie. (C) Tło estetyki Burke'a. Oryginalność jego rozprawy. (D) Próba oceny rozprawy Burke'a. (E) Zakończenie.

Co to znaczy: realizm jako kategoria estetyczna? Ruch Filozoficzny, XXIX (3-4), 221-226, 1971.

# estetyka # realizm w sztuce #

Heidelberska filozofia i estetyka Lukácsa. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 26, 275-314, 1980.

# LUKÁCS, György # estetyka #

O toposach i indywidualnościach międzywojennej estetyki polskiej. [Rec. Dziemidok, Bohdan. Teoria przeżyć i wartości estetycznych w polskiej estetyce dwudziestolecia międzywojennego]. Znak, nr 338, 132-140, 1983.

Perypetie problematyki nowości w dziejach myśli estetycznej. Rys syntetyczny. Studia Filozoficzne, nr 2, 43-65, 1984.
Perypetie problematyki nowości w dziejach myśli estetycznej. Rys syntetyczny. (Dokończenie). Studia Filozoficzne, nr 3, 3-16, 1984.

# nowość, nowatorstwo # twórczość # historia estetyki #
ABSTRAKT. W artykule analizuję wypowiedzi o nowości w odniesieniu do podstawowych kategorii estetycznych, tzn. piękna i sztuki, począwszy od kultur archaicznych przez kulturę antyczną, średniowieczną, renesansową itd. aż do połowy XIX w. Rozbiór ów obejmuje również kulturę związaną z prawosławiem oraz w pewnej mierze Dalekiego Wschodu, ale głównym przedmiotem rozważań i interpretacji jest kultura europejska. Materiał zebrany tak, aby wydobyć na jaw wątki najbardziej dla poruszanej problematyki charakterystyczne, pozwala na stwierdzenie, że przez nowość w myśli estetycznej rozumiano: 1. pojawienie się w rzeczywistości artystycznej dzięki wyobraźni i pomysłowości artysty czegoś, czego w przyrodzie i w życiu społecznym nie da się jednak odnaleźć, 2. niecodzienność i rzadkość, które wykluczają nudę i zaspokajają ustawicznie głodną ciekawość, 3. twórczość unikatową, nie liczącą się z wiedzą zastaną i obowiązującymi regułami, będącą rezultatem talentu czy geniuszu, 4. to, co współbrzmi z postępem kultury i cywilizacji, co jest współczesne. Pojęcia te nie wyłączają się, raczej uzupełniają się wzajemnie. Żadne z nich nie dawało pełnych możliwości, aby autonomizować kategorię nowości. Mimo fundamentalnych przełomów kulturalnych (neolitycznego i chrześcijańskiego), a także przełomów o znacznej sile i głębi (renesans, romantyzm) utrzymało się przekonanie o wtórności i instrumentalności analizowanej tu kategorii. We fragmencie końcowym próbuję odpowiedzieć, dlaczego nowością zaczęto żywo się interesować dopiero od XVI w., a zwłaszcza od w. XVIII, mimo że sztuka cały czas zmieniała się. Wydaje się, że eksplikacja tego zjawiska nie może prowadzić do ustalenia jakichkolwiek światopoglądowych (klasowo jednoznacznych) równoważników. Zjawisko to należy do sfery globalnych przemian kulturowych, wprawdzie ideologicznie nacechowanych, ale względnie autonomicznych, a więc niesprowadzalnych do awansu i ewolucji klasy mieszczańskiej.
ABSTRAKT.do cz. II. W drugiej części rozprawki o perypetiach kategorii nowości przytaczam i analizuję poglądy wybranych myślicieli akademickich od początków naszego stulecia aż po koniec lat sześćdziesiątych. Stwierdzam na ich podstawie, że główne kwestie w zakresie owej problematyki można sprowadzić do następujących: 1. czy nowość jest konstytutywnie związana z twórczością? 2. jakie są wyróżniki zjawiska nowości? 3. czy stanowi ono fenomen estetyczny, czy raczej i przede wszystkim kulturowy? 4. jaka jest geneza tego zjawiska? Na żadne z tych pytań nie udzielono odpowiedzi jednolitych. Przeważa jednak pogląd, że: 1. nowość nie musi być twórcza, 2. zasadza się na ciągłej, radykalnej i często nagłej zmienności, 3. sprzężona jest z ogólnymi przemianami kulturowymi, zwłaszcza z rytami właściwymi dla mody, 4. jest następstwem rewolucji przemysłowej i rewolucji francuskiej. Odpowiedzi te wydają się symptomatyczne dla kulturologicznej orientacji naszych czasów i paralelne do praxis awangardy, która wyłoniła problem "nowości dla nowości". W post scriptum zarysowuję dalszy ciąg rozważań nad tym kręgiem tematycznym.

O kreacji filmowej i kreacji w ogóle. [Rec. Woźnicka, Zofia. Problem kreacji i reprodukcji w filmie]. Studia Filozoficzne, nr 4, 197-202, 1984.

# film # twórczość #

[Autobiogram]. Ruch Filozoficzny, nr 2, 194-205, 1986.

# filozofia polska # autobiogram #

Filozofia i człowiek masowy. Colloquia Communia, 4-5(27-28), 253-268, 1986.

# filozofia # filozofia a życie # społeczna rola filozofii #

Czy i jak możliwa jest dzisiaj estetyka? Studia Filozoficzne, nr 12, 187-190, 1988.

# estetyka #

Rzecz o mimetyzmie. Studia Filozoficzne, nr 5, 19-41, 1989.

# mimesis # sztuka # ADORNO, Theodor W. #
TREŚĆ. Tekst ten, oparty w częściach 2, 3 i 6 na fragmentach mego szkicu o hiperrealizmie ("Literatura na świecie"1988, nr 1), został napisany dla Encyklopedii Wiedzy o Literaturze. Za zgodą jej redaktorów (ponieważ publikacja ta nieprędko ujrzy światło dzienne) przekazuję go czytelnikom innego kręgu w nieco rozszerzonej wersji. Składa się z sześciu części. Pierwsza, na przykładzie koncepcji Freuda, Girarda i Adorno-Horkheimera rozważa mimesis w sensie antropologicznym ukazując, że kategoria ta w tym ujęciu nie pozostaje w koniecznych związkach z kategorią w sensie artystyczno-estetycznym. Ten właśnie sens jest przedmiotem uwag w części drugiej i trzeciej. Druga, śledzi przemiany rozumienia mimesis od antycznej Grecji po dzień dzisiejszy, trzecia dotyczy takiego ujęcia owej kategorii, aby nie gubiąc jej zasadniczych wątków dotąd wyodrębnionych, wydzielić zarazem jej odmiany. Proponuje się więc wyróżnienie mimesis sensu stricto od realizmu (pierwsza jest odniesiona do "mikroskopowych" aspektów rzeczywistości, druga do "makroskopowego" ujęcia rzeczywistości, zgodnie z przyjętą opcją filozoficzną) oraz ponadto uwzględnienie jako pododmiany mimesis "mikroskopowej" odbitek - reprodukcji, które uautentyczniają odwzorowanie świata dzięki danej aparaturze. Mimesis w sensie właściwym definiuje się jako maksymalnie przybliżoną zgodność między tym, co odtwarzane, a tym, co odtworzone, daną, w kontakcie zmysłowym, bezpośrednim bądź upośrednionym przez opis słowny. Te relacje analogowe odnoszą się do wyglądów, dźwięków, sposobów działania, zdarzeń, stanów psychicznych, stosunków międzyosobowych i międzyrzeczowych oraz między osobami a rzeczami. Część czwarta na przykładzie koncepcji Adorna, Lukacsa oraz illokucyjnych aktów mowy i tzw. mimetyzmu formalnego analizuje proponowane przez nich pojęcie mimesis w świetle założeń przyjętych w części poprzedniej. Uzasadnia się, że generalizacja tej kategorii, bądź jej zawężenie, bądź jej nader swoiste ujęcie (jak u Adorna) wydają się niezbyt fortunne. Część piąta rozpatruje na przykładzie prozy Kuśniewicza i proz Simona dwie aktualne, przeciwstawne strategie twórcze, aby dojść do wniosku, że choćby minimalna doza mimesis (via opis) jest niezbędna jako czynnik konstytutywny dzieła literackiego w jego sensie artystycznym. Część ostatnia ma na uwadze zjawisko mimesis pośredniej (reprodukcja znaków ikonicznych) w wydaniu hiperrealistycznym. Nie wydaje się, aby można było w tym przypadku zasadnie używać pojęcia mimesis, skoro zaciera się z premedytacją różnicę między fikcją a realnością. Autor konkluduje, iż mimo pozornie rozwiązanych już kwestii, mimesis nadal jest kategorią budzącą znaki zapytania.

Komentarz do kwestii postmodernizmu. Studia Filozoficzne, nr 4, 33-59, 1990. Morawski, Stefan.

# postmodernizm # socjologia kultury #
ABSTRAKT. Szkic ten dotyczy zjawiska zasygnalizowanego w tytule w trzech jego podstawowych aspektach: socjokulturowym, artystycznym i filozoficznym. Nie przedstawia się tutaj historii pojęcia i nazwy "postmodernizm" odsyłając czytelnika do wyczerpującej literatury przedmiotu. Próbuje się natomiast argumentować - w świetle dzisiejszych dyskusji, w których coraz częściej dochodzi do głosu stanowisko uzasadniające, iż zjawisko owo jest raczej pewną szczególną postawą (manierą myślenia i odczuwania) w granicach modernizmu - że postmodernizm jest nową mutacją kulturową. W szkicu ukazane są wzajemne sprzężenia między trzema wyróżnionymi wersjami postmodernizmu przy założeniu, że punktem wyjścia powinna być analiza jego socjokulturowej odmiany. Rozważania te będą kontynuowane w drugiej części.