Floriana Znanieckiego humanistyczna koncepcja działania. Studia Filozoficzne, nr 8, 91-104, 1974. Pacholski, Maksymilian.

# ZNANIECKI, Florian # działanie # kultura #
TREŚĆ. Po sformułowaniu przesłanek dla badania działań w ramach swojej kulturologii Znaniecki, eliminując psychologizm, teleologizm i determinizm, wypracowuje pojęcie działania jako dynamicznego systemu wartości. Rozwijając to pojęcie omawia on różne typy działań oraz typy związków między działaniami. koncepcje dążności czynnej i postawy traktowane są jako narzędzia heurystyczne do badania przebiegu działań już jako składników bardziej złożonych systemów kulturowych. Wśród proponowanych z uwagi na rodzaj przedmiotu rodzajów działań za wyodrębnione ostatecznie uważa Znaniecki działania społeczne, to jest takie, których przedmiotem jest świadomy człowiek, a celem - ukształtowanie postaw ludzi jako potencjalnych podmiotów działań. Działania społeczne są unikalne pośród innych działań z uwagi na fakt wzajemności oddziaływania podmiotu i przedmiotu. Autor artykułu sądzi, że stopień uświadomienia przedmiotu działania (a tym samym stopień "społeczności" działania) różnicuje się: od minimalnego uświadomienia (tj. maksymalnej manipulacji przedmiotem działania) do sytuacji odwrotnej. Działanie społeczne może być akomodacją lub opozycją w zależności od pozytywnego lub negatywnego nastawienia podmiotu do przedmiotu działania. Koreluje to zdaniem autora artykułu, zarówno z gotowością (lub jej brakiem) do zmiany pierwotnego systemu wartości i zamiaru podmiotu w rezultacie reakcji przedmiotu, jak tez z pozytywnym nakłonieniem lub negatywnym przymusem jako podstawowymi metodami działania społecznego. Zarówno stopień "społeczności" działania, jak i stopień jego "otwartości" należy więc traktować jako zmienne, co umożliwi obserwowanie dynamiki przebiegu konkretnych działań.