Ideologia "społeczeństwa przemysłowego". [Rec. Aron, Raymond. Dimensions de la conscience historique]. Studia Filozoficzne, nr 4, 236-244, 1962.

Teilhard de Chardin. (Myśli i Ludzie). Warszawa, Wiedza Powszechna, 1963.

Zob. wyd. 2 rozsz. 1988.

Marksizm a Teilhardyzm. Studia Filozoficzne, nr 3, 101-134, 1966.

# TEILHARD DE CHARDIN, Pierre # marksizm # dialektyka #

Marksizm a fenomen Teilharda. Warszawa, Książka i Wiedza, 1967.

# TEILHARD DE CHARDIN, Pierre # ewolucjonizm chrześcijański # antropologia filozoficzna # chrystologia # filozofia Boga # religia a nauka # marksizm #
TREŚĆ. (A) Od autora. 1. Katolicyzm wobec problemów ewolucji. 2. Piotr Teilhard de Chardin - nieco biografii. 3. Fenomen Teilharda. 4. Zarys poglądów. (a) Pojęcie ewolucji. (b) Fenomen ludzki. (c) Tworzywo i ewolucja wszechświata. (d) Pojawienie się człowieka - pierwsza indywidualna refleksja. (e) Społeczeństwo ludzkie - wzniesienie się do refleksji kolektywnej. (f) Miejsce człowieka we wszechświecie. (g) Nowa koncepcja Boga. (h) Środowisko boże. (i) Chrystologia. 5. Teilhard a niektóre elementy tradycji filozoficznej. (a) Przeciw Pascalowi. (b) Teilhard a nurt ewolucyjny. (c) Teilhard a Blondel i Le Roy. (d) Teilhard a Marcel. 6. Metoda fenomenologiczna. 7. Religia wszechświata. 8. Punkt omega. 9 Antropologia filozoficzna teilhardyzmu. 10. Marksizm a teilhardyzm. (B) Posłowie. (C) Przypisy. (D) Bibliografia. (E) Indeks rzeczowy. (F) Indeks nazwisk.

Mounier. (Myśli i Ludzie). Warszawa, Wiedza Powszechna, 1967.

# MOUNIER, Emmanuel # lewica katolicka # personalizm # antropologia filozoficzna # kryzys kultury # utopia #
TREŚĆ. (A) Nota biograficzna. (B) Paradoksalność sytuacji chrześcijańskiej. (C) Tradycja filozoficzna - wybory i dylematy. (D) Krytyka cywilizacji mieszczańskiej. (E) Koncepcja osoby. (F) Personalizm. (G) Personalistyczne zaangażowanie. (H) Problem transcendencji. (I) Rewolucja personalistyczna i wspólnotowa. (J) Metafizyka własności i utopia społeczna. (K) Wolność uwarunkowana. (L) Historia święta i świecka. (M) Konfrontacje.
WYBÓR PISM. (A) Osoba - osobowość - jednostka. (B) Ja intencjonalne. (C) Miara naszej działalności. (D) Dekadencja jednostki: od bohatera do mieszczanina. (E) Tragizm chrześcijaństwa. (F) Dekadencja chrześcijaństwa. (G) Realizm chrześcijański. (H) Własność. (I) Zasady ekonomii w służbie osoby. (J) Cywilizacja i historia. (K) Istnienie wcielone. Tragiczny optymizm. (L) Komunikacja. (M) Wolność. (N) Transcendencja. (O) Myśl chrześcijańska. (P) Perspektywa - metoda - zobowiązanie.

Z powrotem do Feuerbacha...? Człowiek i Światopogląd, nr 3, 77-95, 1968.

# FEUERBACH # ateizm # Bóg #

Tragizm i paradoks Pascala. Człowiek i Światopogląd, nr 5, 50-67, 1968.

# PASCAL #

Konfrontacja humanizmów. [Rec. Garaudy, Roger. Perspektywy człowieka - egzystencjalizm, myśl katolicka, marksizm]. Człowiek i Światopogląd, nr 5, 91-101, 1968.

# personalizm # TEILHARD #

Teildhard de Chardin w Czechosłowacji. [Rec. Bendlova, Peluška. Teilhard de Chardin nová nadéje katolicismu?]. Człowiek i Światopogląd, nr 1, 132-135, 1968.

Vézelay 1968. Człowiek i Światopogląd, nr 6, 91-100, 1968.

# TEILHARD #

Paradoks życia osobowego: Kierkegaard a Mounier. Człowiek i Światopogląd, nr 3, 61-83, 1969.

# KIERKEGAARD # MOUNIER #

Kierkegaard kontra Hegel. Człowiek i Światopogląd, nr 6, 47-67, 1969.
Kierkegaard kontra Hegel (II). Człowiek i Światopogląd, nr 9, 65-84, 1969.

# KIERKEGAARD # HEGEL #

Leninowska interpretacja Hegla. Człowiek i Światopogląd, nr 4, 13-28, 1969.

# LENIN # HEGEL #

Teilhardyzm jako ruch intelektualny i społeczny. Studia Filozoficzne, nr 2, 99-109, 1969.

# TEILHARD DE CHARDIN, Pierre # ewolucjonizm chrześcijański # religia a nauka #

Heglowska koncepcja państwa i religii. [Rec. Hegel, G. W. F. Zasady filozofii prawa]. Człowiek i Światopogląd, nr 12, 132-140, 1969.

Vèzelay 1969: Spór o sens istnienia. Człowiek i Światopogląd, nr 1, 105-113, 1970.

W pobliże marksizmu między egzystencją a ogólnością. [Rec. Gromczyński, Wiesław. Człowiek - świat rzeczy - Bóg w filozofii Sartre'a]. Studia Filozoficzne, nr 3, 269-274, 1970.

Dramat ludzkiej osoby. [Rec. Barthelemy-Madaule, Madeleine. La Personne et le Drame Humain chez Teilhard de Chardin]. Etyka, nr 6, 171-176, 1970.

Człowiek w perspektywie Teilharda i Marksa. Człowiek i Światopogląd, nr 3, 76-86, 1970.

# człowiek # TEILHARD # MARX #

Filozofia i życie. [Rec. Kuczyński, Janusz. Żyć i filozofować]. Człowiek i Światopogląd, nr 4, 145-150, 1970.

Cywilizacja i postęp w ujęciu Mouniera. Człowiek i Światopogląd, nr 6, 23-34, 1970.

# MOUNIER # postęp społeczny #

Royaumont 1970. [Sprawozdanie z sesji teilhardowskiej]. Człowiek i Światopogląd, nr 12, 119-131, 1970.

Marksizm - egzystencjalizm - myśl chrześcijańska. Wokół sporu o sens istnienia. Studia Filozoficzne, nr 5, 153-172, 1971.

# sens życia # MARITAN, Jacques # MOUNIER, Emannuel # TEILHARD DE CHARDIN, Pierre # TILLICH, Paul #
TREŚĆ. (A) Humanizm integralny. (B) "Tragiczny optymizm". (C) Mounier przeciw absurdowi. (D) Chrześcijaństwo tragiczne i absurdalne. (E) Protestanckie poszukiwania (F) Sens "świeckiej świętości". (G) Wiara w człowieka. (H) Marksowski człowiek społeczny.

Wolność w pułapce. [Rec. Sartre, Jean-Paul. Wyobrażenie. Fenomenologiczna psychologia wyobraźni]. Człowiek i Światopogląd, nr 7, 108-112, 1971.

Wobec strukturalizmu Lévi-Straussa (I). Strukturalistyczna alienacja. Człowiek i Światopogląd, nr 9, 31-46, 1971.
Wobec strukturalizmu Lévi-Straussa (II). Postęp czy antypostęp. Człowiek i Światopogląd, nr 10, 76-86, 1971.
Wobec strukturalizmu Lévi-Straussa (III). Struktura czy dialektyka. Człowiek i Światopogląd, nr 12, 60-75, 1971.

# LÉVI-STRAUSS, Claude # strukturalizm # alienacja # postęp społeczny #

W poszukiwaniu Boga (I). Dramat rozumu i serca. Człowiek i Światopogląd, nr 3, 142-159, 1972.
W poszukiwaniu Boga (II). Pewność czy wątpienie? Człowiek i Światopogląd, nr 4, 59-73, 1972.

# PASCAL, Blaise # Bóg # rozum a wiara # pewność # wątpienie #

Filozofia katolicka i problemy cywilizacji współczesnej. Człowiek i Światopogląd, nr 6, 207-229, 1972.

Zob. Myśl katolicka... 1972.

Louis Althusser - destrukcja przedmiotowości. Człowiek i Światopogląd, nr 7, 61-83, 1972.

# ALTHUSSER, Louis # MARX, Karl # metodologia nauk społecznych #

Homo agens. Antyhumanizm Marksa czy Althussera? Człowiek i Światopogląd, nr 9, 82-106, 1972.

# ALTHUSSER, Louis # MARX, Karl # humanizm # filozofia człowieka #
TREŚĆ. * Destrukcja humanizmu. * Destrukcja podmiotowości. * Destrukcja historyzmu.

z: Jakubowska, Janina. Od Sacrum Imperium do technopolis przyszłości. Człowiek i Światopogląd, nr 11-12, 205-221, 1972.

# rewolucja naukowo-techniczna # chrześcijaństwo # kryzys kultury #

Filozof kryzysu chrześcijaństwa. [Rec. Panasiuk, Ryszard. Feuerbach]. Człowiek i Światopogląd, nr 4, 176-181, 1973.

Człowiek w filozofii Aureliusza Augustyna. Studia Filozoficzne, nr 5, 197-207, 1973.

# antropologia filozoficzna # AUGUSTYN, Aurelius, św. # Bóg #

O filozofii politycznej Jakuba Maritaina. Studia Filozoficzne, nr 10, 65-81, 1973.

# MARITAIN, Jacques # filozofia polityki # filozofia katolicka # humanizm #
TREŚĆ. 1. Teologia polityczna. 2. Rozwiązanie "prawdziwie chrześcijańskie". 3. Koncepcja państwa. 4. Przeciw kapitalizmowi? 5. Świat "nienawidzący Chrystusa". 6. Humanizm integralny a humanizm socjalistyczny.

Jean Lacroix o personalizmie i dialogu. Studia Filozoficzne, nr 11, 107-123, 1974.

# LACROIX, Jean # personalizm # praca # marksizm a katolicyzm #

Tomizm - filozofia współczesna? Studia Filozoficzne, nr 9, 3-17, 1976.

# tomizm # GILSON, Étienne Henry # mediocentryzm # filozofia katolicka #
ABSTRAKT. Poglądy E. Gilsona, jednego z najwybitniejszych tomistów XX wieku, a zarazem najbardziej reprezentatywnego przedstawiciela tego kierunku w naszych czasach, rozpatrywane są w niniejszym opracowaniu w trojakim aspekcie. E. Gilson jest autorem współczesnej definicji filozofii chrześcijańskiej, identyfikując tę filozofię z koncepcją Tomasza z Akwinu, co pociąga za sobą wskazane w opracowaniu konsekwencje. Polemika wokół oceny średniowiecza stała się też udziałem E. Gilsona, który lansuje pogląd nazywany "mediocentryzmem". Niniejsza wypowiedź zajmuje wobec tego poglądu stanowisko polemiczne. E. Gilson wypowiada się na temat wzajemnego stosunku metafizyki i nauki w sposób przez współczesną naukę, a także filozofię materializmu dialektycznego nie do przyjęcia - stąd potrzeba zajęcia polemicznego stanowiska także wobec tego zagadnienia. Ten trójdzielny układ niniejszego opracowania składa się na całość stanowiącą ogólny problem zawarty w pytaniu: czy tomizm jest filozofią współczesną? czy odpowiada wymogom współczesnego świeckiego ze swej natury myślenia naukowego i filozoficznego? Pytanie zostało postawione, ale odpowiedzi wprost autor nie daje, pozostawiając ją do przemyślenia Czytelnikowi.

Antropogeneza. Studia Filozoficzne, nr 7, 123-127, 1979.

# antropogeneza # marksizm #

Przyczynek do analizy filozofii niemieckiej. [Rec. Ożarowski, Jan. Kontynuacja "strony czynnej" w idealizmie niemieckim (Kant, Hegel, Husserl, Heidegger, Gadamer)]. Studia Filozoficzne, nr 1, 177-179, 1980.

O człowieku i jego naturze. [Rec. Jaroszewski, Tadeusz M. Traktat o naturze ludzkiej]. Studia Filozoficzne, nr 10, 149-155, 1980.

Encyklika spotkania. Studia Filozoficzne, nr 5-6, 149-157, 1982.

# katolicka nauka społeczna # WOJTYŁA, Karol (Jan Paweł II) # praca # katolicyzm a marksizm #

O wartościach ludzkich. Studia Filozoficzne, nr 11-12, 31-42, 1982.

# filozofia człowieka # rozwój człowieka # wartość #

Od wartości przedmiotowej do podmiotowej. Studia Filozoficzne, nr 4, 131-143, 1983.

# wartość # psychologia wartości # aksjologia # marksizm #
ABSTRAKT. Psychologia wartości, ograniczając się do określenia funkcji wartości, nie pretenduje do wyjaśnienia, czym jest wartość. Ujęcie funkcjonalne nie interesuje się wartością rzeczy lub idei wypracowanych przez człowieka, lecz jej rolą w ludzkim działaniu i w kształtowaniu postaw. Z kolei socjologia preferuje "przedmiotowe" podejście do wartości. Zarówno "funkcjonalne", jak i "przedmiotowe" traktowanie wartości nie uwzględnia potrzeby odpowiedzi na pytanie, czy człowiek wytwarzający wartości i zużytkowujący je sam nie jest wartością? Próba odpowiedzi na to pytanie sprowadza problem wartości na grunt "podmiotowy". Tu okazuje się uzasadniony w obrębie materializmu historycznego K. Marksa zarówno "indywidualizm", jak i "holizm" aksjologiczny, które stapiają się w jeden dialektyczny uniwersalizm.

O sumieniu i wartościach. Studia Filozoficzne, nr 5, 149-162, 1984.

# sumienie # wartość # socjalizm #

O potrzebie dialektyki wielowymiarowej. Studia Filozoficzne, nr 8-9, 149-161, 1985.

# dialektyka # byt społeczny # HEGEL, Georg Wilhelm Friedrich #

Reprodukcja wartości osobowej. Studia Filozoficzne, nr 4, 67-80, 1986.

# aksjologia # wartość # osoba # LUKÁCS, György

Człowiek w ontologii społecznej G. Lukácsa. Studia Filozoficzne, nr 11, 49-57, 1986. Płużański, Tadeusz.

# LUKÁCS, György # filozofia społeczna # antropologia filozoficzna #

Panta rei. [Rec. Panta rei. Studia z filozofii marksistowskiej. T. 1: Perspektywy filozofii. Butryn, S. (red.)]. Studia Filozoficzne, nr 1, 179-181, 1987.

U źródeł wartości ludzkich. (Wprowadzenie do marksistowskiego personalizmu). Studia Filozoficzne, nr 5, 3-15, 1987.

# marksizm # personalizm # wartość #

Profesor Józef Lukács nie żyje. Studia Filozoficzne, nr 6, 196-198, 1987.

# filozofia węgierska #

Społeczeństwo obywatelskie socjalizmu jako przedmiot badań. Studia Filozoficzne, nr 9, 3-6, 1987.

# socjalizm # LUKÁCS, György # społeczeństwo obywatelskie #

Społeczeństwo obywatelskie a życie codzienne. Studia Filozoficzne, nr 9, 111-124, 1987.

# społeczeństwo obywatelskie # LUKÁCS, György # życie codzienne #
ABSTRAKT. Przyjmując za punkt wyjścia rozważania G. Lukácsa o ontologii życia codziennego, autor stara się określić wzajemny stosunek społeczeństwa obywatelskiego socjalizmu i życia codziennego. Ponadto autor dochodziło przekonania, że praktyka życia codziennego różni się od praktyki wielkich okresów historycznych, należy zatem tę pierwszą uwzględnić, mówiąc o praktyce społecznej m.in. jako kryterium prawdziwości. Autor sądzi, że życie codzienne, rządzące się rozsądkiem, przebiega w sferze zjawiskowej, natomiast w procesie historycznym, w którym przejawia się rozum, odnaleźć można istotę stosunków społecznych.

Społeczeństwo obywatelskie socjalizmu. (Uwagi o modelu). Studia Filozoficzne, nr 9, 125-139, 1987.

# społeczeństwo obywatelskie # socjalizm # praca # metodologia nauk społecznych #
ABSTRAKT. Artykuł zawiera opartą na tradycji Hegla, Marksa i Lukácsa próbę określenia, czym jest społeczeństwo obywatelskie socjalizmu, jaki model poznawczy tego społeczeństwa można zbudować hipotetycznie, jakie kryteria wyróżniające należy przyjąć. Autor proponuje zastosowanie dwóch kryteriów: 1. Bezpośredni stosunek do pracy, tzn., że do społeczeństwa obywatelskiego socjalizmu należą wszyscy zatrudnieni w wytwórczości i w twórczości zarówno wartości materialnych, jak i duchowych; 2. Społeczeństwo obywatelskie socjalizmu obejmuje tych, którzy mają pośredni stosunek do własności środków produkcji, tzn., mają tytuł własności społecznej, wykonywany w ich imieniu przez osoby i grupy osób do tego upoważnionych.

Filozofia formacji socjalistycznej in statu nascendi. Studia Filozoficzne, nr 10, 95-113, 1988.

# marksizm # socjalizm #
TREŚĆ. Autor artykułu dokonuje na wstępie przeglądu współczesnych postaw wobec marksizmu i zastanawia się nad przyczynami obecnego kryzysu tego kierunku. następnie przeprowadza typologię marksizmu w trzech głównych obszarach współczesnego świata: kapitalistycznego centrum, zależnych od niego peryferii oraz krajów obozu socjalistycznego. W każdym z tych obszarów inna jest też sytuacja i rola marksizmu. Głównym przedmiotem rozważań jest sytuacja i funkcje tej filozofii w krajach formacji socjalistycznej. Tu marksizm, który pełnił w sytuacji przedrewolucyjnej funkcje destrukcyjne, ma obok dotychczasowych także inne zadania: 1. zawiera nadal aktualną z pewnymi modyfikacjami, propozycję metodologiczną; 2. ma pełnić funkcję krytyczno-poznawczą w odniesieniu do formacji socjalistycznej, tak jak dotychczas pełnił tę funkcję wobec kapitalizmu; 3. Stanowi filozoficzną podstawę materialistycznego poglądu na świat. Syntetycznie rzecz ujmując istnieje potrzeba sformułowania zasad marksizmu formacji socjalistycznej. Artykuł stanowi próbę zarysowania in statu nascendi takiej współczesnej wersji materializmu historycznego.

Teilhard de Chardin. (Myśli i Ludzie). Wyd. 2 rozsz. Warszawa, Wiedza Powszechna, 1988.

# TEILHARD DE CHARDIN, Pierre # ewolucjonizm chrześcijański # antropologia filozoficzna # chrystologia # filozofia Boga # cywilizacja # szczęście #
TREŚĆ. (A) Od autora. (B) Uwagi do II wydania. (C) Nieco biografii. (D) Poglądy. (a) Pojęcie ewolucji. (b) Fenomen ludzki. (c) Tworzywo i ewolucja wszechświata. (d) Pojawienie się człowieka - pierwsza indywidualna refleksja. (e) Społeczeństwo ludzkie - wzniesienie się do refleksji kolektywnej. (f) Miejsce człowieka we wszechświecie. (g) Droga do szczęścia. (h) Punkt Omega. (i) Środowisko boskie. (j) Chrystologia. (E) Spór o Teilharda. (F) Aktualność Teilharda de Chardin. (G) Teilhard a tradycja filozoficzna. (a) Przeciw Pascalowi. (b) Teilhard a nurt ewolucyjny. (H) Człowiek i punkt omega. (I) Humanizm uplanetyzowany. (J) Bibliografia.
WYBÓR PISM. (A) Duchowa potęga materii. (a) Hymn do materii. (B) Z fenomenu ludzkiego ducha. (a) Uwagi wstępne. (b) Prolog. Widzieć. (c) Tworzywo wszechświata. 1. Materia elementarna. 2. Materia totalna. 3. Ewolucja materii. (d) Streszczenie albo posłowie. Istota fenomenu ludzkiego. 1. Świat w postaci spiral - albo kosmiczne prawo złożoności świadomości. 2. Pierwsze pojawienie się człowieka - czyli pierwsza indywidualna refleksja. 3. Fenomen społeczny - czyli wzniesienie się do refleksji kolektywnej. (C) Rozwój pojęcie ewolucji. (D) Z człowieka. (a) Uwagi wstępne. Zjawisko zwane człowiekiem. (b) Miejsce i znaczenie życia we wszechświecie. Świat, który się zwija. (c) Mechanizm korpuskularyzacji. Próg życia. (d) Uczłowieczenie: mutacja podobna do każdej innej pod względem cech zewnętrznych. (e) Cywilizacja. (f) Końcowe rozważania nad przygodą ludzką. Warunki i widoki powodzenia. (E) Fenomen ducha. (a) Wstęp. 1. Spirytualizacja. 2. Personalizacja. 3. Umoralnienie. (b) Wnioski. (F) O szczęściu. 1. Teoretyczne wytyczne szczęścia. 2. Podstawowe reguły szczęścia.

Interakcje jako źródło wartości. Studia Filozoficzne, nr 3, 3-16, 1989.

# interakcja # wartość #
TREŚĆ. Autor, dążąc do możliwie pełnego obrazu interakcji, proponuje rozpatrywanie jej w trójdzielnym wymiarze "włókien": racjonalizm, emocjonalizm i aksjologicznym jako nierozłącznych czynnikach komunikacji międzyludzkiej. Autor oponuje przeciwko częstemu w materializmie historycznym ograniczaniu rozważań nad człowiekiem jedynie do "włókna" racjonalnego. W trojakim ujęciu interakcje okazują się źródłem wartości osobowościowych i osobowych - poprzez oddziaływanie na siebie nawzajem co najmniej dwóch podmiotów, z których każdy w interakcjach właśnie kształtuje partnera i siebie samego. Wbrew Habermasowi, który ogranicza pojęcie interakcji jedynie do bezpośrednich relacji międzyludzkich, autor uwzględnia zarówno relacje bezpośrednie, jak i pośrednie, zapośredniczone. Spośród wielu typów interakcji autor przypisuje szczególną wagę tym, które zachodzą między "wewnętrznością" człowieka (np. Kierkegaard) a jego "zewnętrznością", upatrując jedną z podstawowych trudności filozofii człowieka w niemożności wypowiedzenia "prawdy" jednostkowej przy użyciu dyskursywnego języka pojęciowego (np. Hegel).

O rehabilitację miłości. Studia Filozoficzne, nr 11, 61-74, 1989. Płużański, Tadeusz.

# miłość # stosunki międzyludzkie # więź społeczna #
ABSTRAKT. Przyjmując za punkt wyjścia pogląd Engelsa na Feuerbachowską koncepcję miłości jako ważnego czynnika współżycia społecznego, autor wykazuje ograniczoność tego poglądu i proponuje ponowne rozważenie czynników emocjonalnych, głównie miłości, w nowej sytuacji społecznej. W przeciwieństwie do opisywanej przez Engelsa klasowej struktury społecznej, nasyconej nienawiścią między klasami społecznymi, nowa sytuacja w społeczeństwach wymaga wzięcia pod uwagę w skali ogólnospołecznej czynników scalających, jednoczących nowopowstające społeczeństwo, a w głównej mierze uczuć międzyludzkiej sympatii i miłości. W swych rozważaniach autor sięga do tradycji myślenia świeckiego, przede wszystkim do Hegla, Feuerbacha, Marksa, Fromma. Odtwarza on cały ciąg myślowy, niezależny od refleksji chrześcijańskiej, który uprawomocnił miłość jako istotny czynnik więzi społecznej.