Mechanicyzm a dialektyczna koncepcja przyrody. Studia Filozoficzne, nr 1, 95-101, 1969.  

# mechanicyzm # materializm dialektyczny # filozofia nauki #
TREŚĆ. (A) Mechanicyzm w poglądach na strukturę przyrodoznawstwa. (B) Mechanicyzm w poglądach na strukturę świata. (C) Mechanistyczna koncepcja ruchu. (D) Mechanistyczne pojęcie struktury.

O metodologicznych podstawach marksizmu. Studia Filozoficzne, nr 5, 79-94, 1969.

# marksizm # metodologia filozofii # ideologia #
TREŚĆ. (A) Problem dziedziny badań marksizmu. (B) Logika a metodologiczne problemy marksizmu. (C) Metodologia normatywna a ideologia marksizmu.

Uwagi o nauczaniu filozofii w szkołach wyższych. Studia Filozoficzne, nr 4-5, 215-228, 1970.

# nauczanie filozofii # marksizm #
TREŚĆ. I. Program i cele nauczania. II. Formy, metody i środki nauczania.

Blaski i cienie mechanicyzmu. [Rec. Synowiecki, Adam. Problem mechanicyzmu w naukach przyrodniczych]. Człowiek i Światopogląd, nr 11, 137-141, 1970.

O logicznej strukturze leninowskiego pojęcia materii. Studia Filozoficzne, nr 1, 27-38, 1971.

# LENIN, Iljicz Władimir # materializm dialektyczny # materia #
TREŚĆ. (A) Wstęp. (B) Pojęcie a definicja. (C) Problem definicji materii w poglądach Lenina. (D) Definicja materii a dialektyczny charakter jej pojęcia.

Między nauką i filozofią, czyli rzecz o pojęciu czasu. [Rec. Augustynek, Zdzisław. Własności czasu]. Studia Filozoficzne, nr 3, 203-211, 1971.

Dialektyka a zagadnienie integracji nauk przyrodniczych. Studia Filozoficzne, nr 6, 105-119, 1971.

# dialektyka # filozofia nauki # jedność nauki # interdyscyplinarność #
TREŚĆ. (A) Wstęp. I. Dialektyka jako operator integracji nauki. (a) Dialektyka i jej modele semantyczne. (b) Dialektyka jako metodologicznych model integracji przyrodoznawstwa. (c) Dialektyka a zagadnienie spójności wiedzy. II. Dialektyka jako obraz integracji nauki. (a) Dialektyka a zagadnienie synchronicznej integracji przyrodoznawstwa. (b) Dialektyka a zagadnienie diachronicznej integracji przyrodoznawstwa. (B) Zakończenie.

Fakty i prawa nauk przyrodniczych w świetle tezy o istnieniu obiektywnych zdarzeń. Studia Filozoficzne, nr 2, 79-93, 1972.

# fakty # prawa nauki # materializm dialektyczny #
ABSTRAKT. Jednym z ważnych problemów filozofii przyrodoznawstwa jest zagadnienie stosunku pojęcia faktu do pojęcia prawa przyrody. Pierwsze z nich oscyluje zwykle między koncepcjami naiwnorealistycznymi i subiektywistycznymi. W ujęciu natomiast dialektycznym pojmuje się fakty jako swoiste "koincydencje" materialnych zdarzeń i tworów pojęciowych (językowych), przy czym te ostatnie przenikają strukturę faktów od strony podmiotu. Dzięki owemu przenikaniu można tę strukturę badać również metodami logiki, a w niej metodami logiki formalnej. W toku badań ujawnia się natomiast dialektyczny charakter faktów i praw przyrody, a także dialektyka ich związków wzajemnych.

[Rec. Dialektika i sowriemiennoje jestiestwoznanije. Omelianowski, M. E. i in. (red.)]. W poszukiwaniu nowych dróg rozwoju marksistowskiej filozofii przyrodoznawstwa. Studia Filozoficzne, nr 3-4, 249-257, 1972.

Spór o istotę filozofii nauki, czyli odpowiedź na replikę Autora. [Polemika z Z. Augustynkiem]. Studia Filozoficzne, nr 5, 181-186, 1972.

# czas # filozofia nauki #

O integracji nauk i dialektyce. [Polemika z: Nowiński, Czesław]. Studia Filozoficzne, nr 10, 171-182, 1972.

# jedność nauki # dialektyka # metodologia nauk #

Filozofia przyrody a filozofia nauk przyrodniczych. Studia Filozoficzne, nr 11-12, 170-188, 1972.

# filozofia przyrody # filozofia nauki #

Logika Hegla w świetle teorii grafów. Studia Filozoficzne, nr 6, 129-152, 1973.

# HEGEL, Georg Wilhelm Friedrich # logika # teoria grafów #
TREŚĆ. * Wstęp. 1. Metoda i struktura logiki Hegla. 2. Logika Hegla jako graf kategorii. 3. Krzywa rozwoju idei absolutnej. * Zakończenie.

Dialektyka a ontologia. Studia Filozoficzne, nr 5, 3-30, 1974.

# materializm dialektyczny # ontologia #
TREŚĆ. * Wstęp. I. Problem struktury dialektyki. II. Pragmatyka czystego gnoseologizmu a poglądy Lenina. III. Dialektyka jako graf dualny. IV. Engelsa koncepcja doświadczenia a empiryczny status ontologii. V. Inwersja ontologii a problem jej składników apriorycznych. * Zakończenie.

Logika Hegla jako dialektyczny "moment przejścia" od metafizycznej do marksistowskiej koncepcji bytu (I). Studia Filozoficzne, nr 9, 3-23, 1974.
Logika Hegla jako dialektyczny "model przejścia" od metafizycznej do marksistowskiej koncepcji bytu (II). Studia Filozoficzne, nr 10, 25-37, 1974.

# HEGEL, Georg Wilhelm Friedrich # marksizm # byt # dialektyka # # esencjalizm #

TREŚĆ. * Wstęp. 1. Logika Hegla a metafizyka Wolffa. 2. Metafizyczna jedność bytu a heglowski "byt dla siebie".
1. Heglowski esencjalizm a marksistowska ontologia istnienia. 2. Zakończenie.

O Henricha ujęciu heglowskich form negacji. Studia Filozoficzne, nr 5, 97-102, 1975.

# HEGEL, Georg Wilhelm Friedrich # negacja # logika heglowska #

Kategorie ontologii a marksowska zasada abstrakcji i konkretyzacji. Studia Filozoficzne, nr 12, 13-28, 1975. Synowiecki, Adam.

# ontologia # abstrakcja # konkretyzacja # marksizm #
ABSTRAKT. Logika Hegla stanowi system kategorii uporządkowanych przez stosunek zapośredniczenia, który w strukturze cykli jest asymetryczny, przechodni i spójny. Jest to zatem system spełniający zasadę "uporządkowania dalekiego zasięgu", zgodnie z którą ta sama relacja R porządkuje wszystkie kategorie systemu. W odróżnieniu od logiki Hegla, ontologia marksistowska jest układem uporządkowanym "komórkowo", tzn. w ten sposób, iż moment uporządkowania ogranicza się w nim do intencjonalnych (treściowych) korelacji "bliskiego zasięgu". Podstawą uporządkowania kategorii jest w owych korelacjach marksowska zasada abstrakcji i konkretyzacji. Termin "abstrakcja" oznacza zarówno generalizację, jak i procesy separacji jednych komponentów poznania od innych, np. pojęć od wyobrażeń lub jednych pojęć od innych pojęć. W naszych czasach oznacza on także idealizację, która polega na separacji połączonej z świadomością mocno kontrfaktycznego statusu jej rezultatów oraz z przeświadczeniem badacza, iż konstruowanie przedmiotów idealnych spełnia ważne funkcje poznawcze. Marks i Engels używali terminu "abstrakcja" przede wszystkim w sensie separacji, w czym zaznaczył się wpływ Hegla widoczny także w marksowskiej koncepcji konkretyzacji, pojmowanej jako scalenie treści kategorii. Wątpliwa jest natomiast hipoteza, jakoby klasycy marksizmu stosowali idealizację. Teksty, które zdają się o tym świadczyć, należy odczytywać inaczej, biorąc pod uwagę ukryte w nich założenia teoriopoznawcze i ontologiczne.

Arystotelesa koncepcja substancji a współczesne pojęcie układu fizycznego. Studia Filozoficzne, nr 3, 181-187, 1976.

# ARYSTOTELES # substancja # fizyka #

Spór o uniwersalia a zagadnienie statusu praw przyrody. Studia Filozoficzne, nr 7, 85-97, 1977.

# uniwersalia # prawa przyrody # filozofia nauki #
ABSTRAKT. Spór o uniwersalia nie należy wyłącznie do przeszłości. W klasycznej postaci, znanej z historii średniowiecza, toczył się on w płaszczyźnie metafizyki, w kontekście jej rozważań nad naturą substancji. W naszym natomiast czasach zmianie uległa dziedzina sporu; pojawił się on w filozofii matematyki oraz w rozważaniach nad statusem praw przyrody. Te ostatnie pojmowane bywają na różne sposoby: 1) realistycznie jako swoiste powszechniki bytujące w świecie; 2) indyferentystycznie jako to, co istnieje wyłącznie w zjawiskach jednostkowych, lecz jest zarazem niesprowadzalne do ich mnogości; 3) konceptualistycznie lub nominalistycznie jako sądy lub zdania, w których to, co jednostkowe, podniesione zostaje do rango ogólności. Źródłem sporu o powszechniki jest - jak się zdaje - dualizm bytu i myślenia. Próbę przezwyciężenia owego dualizmu przedstawił ongiś Hegel. Do którego nawiązali klasycy marksizmu, tworząc materialistyczną koncepcję jedności bytu i myślenia. Zgodnie z tą koncepcją ogólność praw przyrody jest zarazem uniwersalnością fizycznych schematów zjawisk, jak i właściwością pogrążonych w bycie pojęć ogólnych.

Od materializmu kontemplacyjnego do materialistycznej "filozofii praktyki". (Rozważania wokół I tezy Marksa o Feuerbachu). Studia Filozoficzne, nr 10, 117-129, 1977.

# materializm # marksizm # praktyka #
TREŚĆ. I. Materializm kontemplacyjny i jego idealistyczne negacje. II. Materialność świata w świetle "filozofii praktyki".

Zagadnienie chemicznej organizacji materii w świetle modelu rozwoju zamkniętego. Studia Filozoficzne, nr 2, 3-23, 1980.

# historia nauki # chemia # materia #
TREŚĆ. 1. Filozoficzne założenia i konstrukcja modelu. 2. Chemia jako nauka o składzie ciał; spór o atomy. 3. Chemia jako nauka o przemianach substancji; spór o strukturę. 4. Dzień dzisiejszy - i co dalej?

Przyrodoznawstwo w świecie wrażeń zmysłowych. (Z dziejów refleksji nad jednością przyrody). Studia Filozoficzne, nr 5, 113-125, 1981.

# przyrodoznawstwo # wrażenia zmysłowe # jedność przyrody #

W sprawie datum quaestionis pytania o sens świata. Studia Filozoficzne, nr 7-8, 119-124, 1981.

# sens świata #

Mikołaja z Kuzy spotkanie z Absolutem. "Dialog o Bogu ukrytym". Studia Gdańskie, t. V, 167-220, 1983.

# NICOLAUS Cusanus # teologia apofatyczna # filozofia Boga #
TREŚĆ. * Zamiast wstępu. * PRZEKŁAD: Mikołaj z Kuzy. "Dialog o Bogu ukrytym". * Prawda i uwielbienie. Komentarz do "Dialogu o Bogu ukrytym". 1. Powstanie, tytuł i bohaterowie dialogu. 2. Przebieg i problematyka dialogu. a) Gnoseoteologia: poznanie Boga i poznanie w Bogu. b) Ontoteologia: byt i nicość, absolutna jedność Boga. 3. Język i przekład dialogu.

"Logika" Hegla a tradycja platońska. Roczniki Filozoficzne, 33(3), 5-25, 1985.

# HEGEL, Georg Wilhelm Friedrich # platonizm #
TREŚĆ. 1. Od "Fenomenologii ducha" do "nauki logiki". 2. Z powrotem w stronę źródeł.

Abstrakcja a metafizyka esencjalna. Roczniki Filozoficzne, 34(3), 5-38, 1986. Synowiecki, Adam.

# metafizyka # esencja # abstrakcja #
TREŚĆ. 1. "Rzeczywistość naturalna" i formy abstrakcji. 2. Przenikanie się abstraktów. Bycie oderwane od rzeczy. 3. Człowiek w spotkaniu z samym sobą. Abstrakcja i transcendencja.

Filozofia i objawienie. Kazanie Mikołaja z Kuzy "Gdzie jest nowo narodzony Król Żydowski?" Przekład i komentarz. Studia Gdańskie, t. VI, 261-312, 1986.

# NICOLAUS Cusanus #