Model wrodzonego zachowania się zwierząt - wstęp do rekonstrukcji na postawie pism szkoły Lorenza-Tnbergena. Studia Filozoficzne, nr 2, 25-38, 1980.

# LORENZ, Konrad # zachowanie # popęd # behawioryzm # etologia #
TREŚĆ. (A) Elementy składowe systemu behawioralnego. 1. Popęd (Antrieb). 2. Sztywny schemat ruchowy (Erbkoordination, fixe pattern). 3. Wrodzony mechanizm wywoławczy (Angeborener auslösemechanismus). 4. Bodziec kluczowy (Schlüsselreiz). 5. Wyzwalacz socjalny (Auslöser). (B) Koncepcja instynktu hierarchicznie uorganizowanego. (C) Dynamika synchronicznych relacji między elementami systemu behawioralnego. (D) Cztery fundamentalne pytania.

Popędy, rozum i kultura. Studia Filozoficzne, nr 3, 95-105, 1980.

# etologia # popęd # adaptacja # natura a kultura #
TREŚĆ. (A) W poszukiwaniu człowieczej struktury działania. (B) Struktura działania - czas i środowisko. (C) Rozum - sługa systemu. (D) Droga do adaptacji.

Rozum i lęk. Biologia w poszukiwaniu sensu ludzkiego istnienia. Studia Filozoficzne, nr 10, 3-20, 1981.

# sens życia # biologia # DARWIN, Charles # HUXLEY, Thomas Henry # LORENZ, Konrad #
TREŚĆ. (A) Karol Darwin - wiara i umiarkowany optymizm. (B) Tomasz Henry Huxley - walka i tragiczny heroizm. (C) Konrad Lorenz - pokora i odpowiedzialność. (D) Konkluzja - podobieństwa i różnice.

Filozofia przyrodników. Studia Filozoficzne, nr 11-12, 155-169, 1982.

# filozofia a nauka # etologia # ewolucjonizm # życie #
ABSTRAKT. W artykule tym, opierając się na publikacjach autorów ze szkoły etologicznej Lorenza-Tinbergena (zwanej dalej Szkołą), chcę pokazać, w jaki sposób jeden ze znaczących kierunków współczesnej nauki o życiu usiłuje pogodzić "klasyczną" już - na gruncie humanistyki - opozycję: naturalizm kontra antynaturalizm. Jest to jednocześnie próba rozświetlenia filozoficznych podstaw strukturalizmu reprezentowanego przez Szkołę oraz funkcji, jaką etologia wydaje się pełnić w dzisiejszym świecie.

Teatr energetyczny: biologia i pożądanie. Studia Filozoficzne, nr 7, 95-114, 1983.

# człowiek a świat # pożądanie # życie ludzkie # antropologia filozoficzna #
TREŚĆ. W niżej przedstawionym artykule, opierając się na pracach Lamarcka, Freuda oraz reprezentantów współczesnej etologii (Lorenz, Morris, Ardrey), próbuję pokazać zmiany w sposobach ujmowania relacji gatunek ludzki - przyroda ożywiona i, szerzej, nieożywiona. W ramach zakreślonych przez tę relację usiłuję także przedstawić poglądy wymienionych autorów dotyczące zagadnień ściśle z nią związanych, mianowicie: 1) stosunku człowieka (pojmowanego indywidualnie i kolektywnie) do świata przedmiotów, 2) wolności i podporządkowania oraz 3) miejsca, roli i obowiązków Homo sapiens wobec pozostałych składników uniwersum biotycznego i abiotycznego.

Pulsowanie świata: biologia i przestrzeń. Studia Filozoficzne, nr 8-9, 119-137, 1983.

# przestrzeń # człowiek a świat # życie ludzkie #
TREŚĆ. Artykuł ten jest syntetycznym przeglądem historycznie zmiennych sposobów ujmowania stosunku człowieka do przestrzeni. Przykłady ilustrujące owe sposoby czerpię głównie z prac biologów bądź myślicieli, których - popełniając anachronizm - można by nazwać biologami. Ci drudzy bowiem (jak np. Paracelsus), będąc lekarzami, tak szeroko rozumieli powinności swojego zawodu, że traktaty przez nich pozostawione wagą i zasięgiem problematyki nie ustępują pismom reprezentantów współczesnej nauki o życiu.

Elektroniczny świat profesora Sedlaka. Studia Filozoficzne, nr 11-12, 267-282, 1983.

# antrocentryzm # człowiek a (wszech)świat # SEDLAK, Włodzimierz #
ABSTRAKT. Artykuł ten jest kontynuacją wątków podjętych przeze mnie w poprzedniej pracy. Jego pierwsza część jest syntetycznym spojrzeniem na opisane już "pulsowanie świata". Z jedną wszakże różnicą. Przyjmują w niej mianowicie - miast "kosmocentrycznej" - perspektywę "antropocentryczną". Cykliczne zagęszczania i ekspansje Wszechświata rozpatrywane z pozycji "antropocentrycznych" jawią się jako zmagania punktu człowieczego z odległością dzielącą go od obwodu zewnętrzności (horyzontu), jako ciągły dramat utraty dystansu i wysiłku jego odzyskiwania. Słowem, są pędem punktu do prostej i hamowaniem tego biegu. Jedną z prób wyjścia z owej powtarzalności ruchu "w bok" i "ku centrum" jest - jak mniemam - wizja Świata zarysowana przez Włodzimierza Sedlaka.

Duch ludzki, kultura i cywilizacja w ujęciu Konrada Lorenza. Studia Filozoficzne, nr 10, 83-95, 1984.

# LORENZ, Konrad # duch # kultura # natura a kultura # cywilizacja #
ABSTRAKT. W artykule tym usiłuję: (1) pokazać Konrada Lorenza rozumienie terminów "duch ludzki", "kultura" i "cywilizacja" oraz (2) wyjaśnić przyczyny, z powodu których etolog ów w połączeniu z wyrazem "kultura" używa pojęcia "choroba", a mówiąc o "cywilizowanej ludzkości" ucieka się do słowa "grzech".

Ewolucja w zaświat. [Rec. Ditfurth, Holmar von. Nie tylko z tego świata jesteśmy. Nauki przyrodnicze, religia i przyszłość człowieka]. Studia Filozoficzne, nr 6, 175-183, 1986.

# ewolucja # pseudonauka #

Od wizji do pseudonauki. [Polemika z: Sedlak, W. Postępy fizyki życia]. Studia Filozoficzne, nr 7, 141-150, 1986.

# pseudonauka # metodologia nauki # SEDLAK, Włodzimierz # życie #
TREŚĆ. 1. Cechy pseudonauki. 2. Postępy fizyki życia - przykład twórczości pseudonaukowej. 3. Podsumowanie.

Cyrano de Bergerac. Między heliocentryzmem a lamarckizmem. Studia Filozoficzne, nr 9, 47-58, 1986.

# BERGERAC, Savinien Cyrano de # ewolucja # światło #
ABSTRAKT. Celem artykułu jest rekonstrukcja Cyranowskiej mechanistycznej wizji ewolucji uniwersum biotycznego. Nadto próbuję w nim wskazać związki łączące ewolucyjne spekulacje francuskiego pisarza z epikureizmem i platonizującą metaforyką światła. Usiłuję także wydobyć z tych spekulacji elementy antycypujące Lamarcka ujęcie descendencji świata organicznego.

Żal utraconego piękna. [Rec. Lewis, Clive Staples. Odrzucony obraz. Wprowadzenie do literatury średniowiecznej i renesansowej]. Studia Filozoficzne, nr 6, 175-183, 1987.

# średniowiecze # renesans #

Terapia pięknem. Studia Filozoficzne, nr 4, 137-151, 1988.

# ewolucja # piękno # terapia # LORENZ, Konrad #
TREŚĆ. 1. Postęp w ewolucji - celowość immanentna i funkcjonalna. 2. Wzrost wartości w ewolucji - harmonia i piękno. 3. Regres w ewolucji - terapia pięknem.

Uprawa natury. Od filozofii medycyny do "filozofii ziemi". [Rec. Dubos, René. Pochwała różnorodności]. Studia Filozoficzne, nr 5, 155-164, 1988. Szewczyk, Kazimierz.

# medycyna # ekologia #

Pochwała magnezu. [Polemika z: Aleksandrowicz, J. i Duda, H. U progu medycyny jutra]. Studia Filozoficzne, nr 9, 177-190, 1989. Szewczyk, Kazimierz.

# medycyna #
TREŚĆ. 1. Systemowy obraz świata - jedność w różnorodności czy jedność wszechrzeczy? 2. Nowy paradygmat - determinizm środowiskowy czy uprawa natury? 3. Medycyna jutra - opanowanie czy eliminacja chorób?