Zagadnienie redukcji teoretycznej w filozofii nauki i socjologii. Studia Filozoficzne, nr 3, 87-103, 1975.

# socjologia # filozofia nauki # redukcjonizm # metodologia nauk społecznych #
ABSTRAKT. "Redukcja teoretyczna" czy "redukcjonizm" wywołują wśród metodologów i filozofów nauki namiętne spory. Obok takich, którzy odmawiają redukcji teoretycznej jakichkolwiek wartości określając ją jako metodę opóźniającą rozwój nauki znajdują się i tacy, którzy skłoni byliby wiele wspaniałych odkryć naukowych ostatnich lat określić jako owocny wynik stosowania redukcji. Gorące spory wokół tej metody podsycają jeszcze fakty, iż zastosowanie redukcji prowadzi od czasu do czasu albo do kolejnego zwycięstwa nauki będącego jednocześnie zwycięstwem uczonego, albo do przykrej porażki i rozczarowania podsycającego niechęć do tej metody. Socjologia nie jest wcale bardziej uboga w tym względzie od nauk przyrodniczych, bowiem i tu zdarzają się zwycięstwa i porażki, a ludzie deklarujący się jako zwolennicy redukcji są zwalczani przez przeciwników tej metody. Zanim jednakże sformułuję taką deklarację, chciałbym jej przedmiot poddać bardziej szczegółowej analizie.

O holizmie i indywidualizmie w naukach społecznych. Studia Filozoficzne, nr 7, 17-39, 1976. Szmatka, Jacek.

# metodologia nauk społecznych # indywidualizm# holizm # redukcjonizm #
ABSTRAKT. 1. W artykule podejmuje się próbę rozwiązania dylematu holizm - indywidualizm w naukach społecznych. W tym celu podejmuje się próbę sformułowania hipotetycznych wersji skrajnego indywidualizmu, skrajnego holizmu i tzw. stanowiska pośredniego (które na skali holizm-indywidualizm zajmowałoby pozycję centralną). Następnie analizie poddane zostają dwie wersje indywidualizmu (indywidualizm sensu stricto J. W. N. Watkinsa indywidualizm sytuacyjny K. R. Poppera) oraz dwie wersje holizmu (holizm metodologiczny M. Mandelbauma oraz transindywidualizm J. O. Wisdoma). Uwzględniono również uwagi dotyczące stanowiska Marksa w powyższej kwestii. Krytyka obu wersji indywidualizmu i holizmu prowadzi do sformułowanie proponowanej koncepcji, zwanej redukcjonizmem metodologicznym. Najistotniejsze novum tej koncepcji polega na przyjęciu tezy o redukcji jednych praw (twierdzeń) do drugich. Redukcja otrzymuje w postulowanej koncepcji status metody wyższego rzędu budowy teorii społecznych.

Redukcjonizm metodologiczny. Studia Filozoficzne, nr 8-9, 173-183, 1978.

# redukcjonizm metodologiczny # indywidualizm metodologiczny # metodologia nauk społecznych #

Filozofia nauk przyrodniczych czy filozofia wszelkiej nauki empirycznej? [Rec. Krajewski, Władysław. Correspondence Principle and the Growth of Science]. Studia Filozoficzne, nr 5, 159-165, 1979.

Jak uprawiać metodologię, czyli program metodologii Józefa Miśka. [Rec. Misiek, Józef. Program metodologii nauk empirycznych]. Studia Filozoficzne, nr 2, 169-178, 1981. Szmatka, Jacek.