O moralistyce G. Santayany. Studia Filozoficzne, nr 4, 19-46, 1965.

# SANTAYANA, George # naturalizm antropologiczny # racjonalność # ideał #
TREŚĆ. 1. Spór o Santayanę. 2. Konfrontacje. 3. "Life of reason". 4. Ideał moralny. 5. Krąg rozbieżnych stanowisk. 6. Próba oceny konstrukcji normatywnej. 7. W stronę mistycyzmu i post-humanizmu. 8. Uwagi końcowe.

Poglądy estetyczne George Santayany. Studia Estetyczne, t. 2, 301-314, 1965. Szmyd, Jan.

# SANTAYANA, George # estetyka # wartość estetyczna # doświadczenie estetyczne #
TRESC. 1. Miejsce estetyki i teorii sztuki w filozofii moralnej Santayany. 2. Teoria doświadczenia estetycznego i jej ewolucja. 3. Teoria sztuki i jej ewolucja. 4. Wartości estetyczne a dobra pozaestetyczne. 5. Uwagi końcowe.

"Santayany antropologia filozoficzna" w: Filozofia i socjologia XX wieku. Część II. (Myśli i Ludzie), 257-274. Wyd. 2 rozsz. i uzup. Warszawa, Wiedza Powszechna, 1965. 

# SANTAYANA, George #
TREŚĆ. (A) Konfrontacje. (B) Świat poezji źródłem metafizyki. (C) U podstawa antropologii filozoficznej. (D) Perspektywy filozofii i aksjologia. (E) Religia poezją. (F) Uwagi krytyczne.

"George Santayana o wolności i konieczności" w: Antynomie wolności. Drużkowski, Marian i Sokół, Krystyna (red.), 426-437. Warszawa, Książka i Wiedza, 1966.

# wolność # SANTAYANA, George # konieczność #
TREŚĆ. (A) Słowo o autorze i jego systemie. (B) "Wola pierwotna" - wolność witalna. (C) "Wola ducha" - wolność moralna. (D) Refleksja antropologiczna i "wolność ducha". (E) "Siła a panowanie" - wolność a konieczność. (F) Wolność pośród konieczności. (G) Uwagi końcowe.

Wokół przekładu prac Fromma. [Rec. Fromm, Erich. Szkice z psychologii religii]. Studia Filozoficzne,, nr 4, 201-208, 1967.

George Santayana o filozofii. Ruch Filozoficzny, XXVI (3), 197-205, 1968.

# SANTAYANA, George # filozofia # metafilozofia #
TREŚĆ. I. Na tropach idoli. II. Filozofia filozofii. 1. Filozofia jest herezją" w stosunku do "ortodoksji" naturalnej orientacji w świecie. 2. Filozofia nie musi i nie powinna być "herezją". 3. Filozofia jest subiektywną wizją. 4. Zawód filozofa. 5. Uwagi krytyczne.

Kierunki badań szczegółowych [Polemika z: Walicki, Andrzej. Historia filozofii polskiej jako przedmiot badań i jako problem kultury współczesnej]. Studia Filozoficzne, nr 3, 125-129, 1969. 

# filozofia polska # historiografia #

Liberalizm a doświadczenie amerykańskie. [Rec. Parrington, Vernon Louis. Główne nurty myśli amerykańskiej. Mentalność kolonialna 1620-1800]. Studia Filozoficzne, nr 4, 164-169, 1969.

Praktyka a światopogląd. Próba rekonstrukcji ewolucji światopoglądowej i ideowej J. Hempla. Studia Filozoficzne, nr 5, 15-47, 1969.

# HEMPEL, Jan # filozofia polska # marksizm # światopogląd #
TREŚĆ. 1. Wczesne doświadczenia i postawy. 2. Wokół świata - w środku życia - nowe idee. 3. Doświadczenia paryskie - dalsza ewolucja ideowa. 4. Czas "burzy i naporu" - na krańcach indywidualistycznego rewolucjonizmu i ateistycznego mistycyzmu. 5. W stronę marksizmu. 6. Marksizm i działanie. 7. Uwagi końcowe.

Z aktualności problemów nauczania filozofii. Studia Filozoficzne, nr 5, 201-206, 1971.

# nauczanie filozofii #

Etyka polska. Z wczesnych poglądów etycznych Jana Hempla. Etyka, t. 12, 95-124, 1973.

# HEMPEL, Jan # etyka # filozofia polska # wzorzec osobowy #
TREŚĆ. (A) Znaczenie pojęcia. (B) O źródłach i uwarunkowaniach etyki polskiej. (C) Struktura wewnętrzna etyki polskiej. (D) Uwagi ogólne.

Próba etyki społecznej. (Z filozofii praktycznej Jana Hempla). Studia Filozoficzne, nr 2, 71-89, 1973.

# etyka społeczna # HEMPEL, Jan # socjalizm # rozwój człowieka #
TREŚĆ. 1. Wyjaśnienie pojęcia. 2. Czynnik etyczny w ruchu socjalistycznym. 3. Rozwój moralny a warunki zewnętrzne. 4. Ideał osobowy.

O nowy kształt filozofii kultury. [Rec. Nowicki, Andrzej. Człowiek w świecie dzieł]. Studia Filozoficzne, nr 10, 113-117, 1974.

Świadomość religijna a umysłowość feudalna. Z wczesnych poglądów historyczno-społecznych Edwarda Abramowskiego. Studia Filozoficzne, nr 2, 131-149, 1976.

# ABRAMOWSKI, Edward # świadomość religijna # feudalizm #metodologia nauk społecznych #
ABSTRAKT. Przedmiotem pracy jest teoria świadomości religijnej zawarta we wczesnej rozprawie historyczno-socjologicznej E. Abramowskiego pt. Feudalizm. Poniżej podjęto próbę rekonstrukcji metodologii badawczej tego dzieła w odniesieniu do świadomości społecznej, w szczególności - świadomości religijnej epoki feudalnej, i przedstawienia ważniejszych wyników teoretycznych postępowania badawczego (historyczno-socjologicznego i psychologicznego) przeprowadzonego w oparciu o ową metodologię. Podstawowe konstatacje pracy: 1. Metodologia Feudalizmu wsparta jest na podstawowych założeniach materializmu historycznego - subiektywnie i dość dowolnie rozumianego, ale z inwencją stosowanego w procesie badawczym. 2. Na podstawie tych założeń Abramowski wypracowuje i z powodzeniem spożytkowuje szereg szczegółowych zasad badawczych, wśród nich: zasadę wielokontekstowego wyjaśniania przedmiotu badań i zasadę wyjaśniania elementów świadomości społecznej przez mediacyjną rolę czynnika psychologicznego. 3. Zespół szczegółowych zasad badawczych Abramowskiego tworzy podstawy interesującej, ale nie pozbawionej słabszych stron, koncepcji metodologicznej, która sytuuje się w rzędzie pogłębionych prób przyswojenia marksistowskiej metodologii w tradycji polskiej myśli społecznej końca XIX w. (w późniejszej twórczości Abramowski odstąpił w znacznej mierze od tej koncepcji). 4. Zastosowanie tej koncepcji metodologicznej do badań nad świadomością religijną dało interesujące poznawczo znaczące wyświetlenie tego fenomenu.

Myśl religioznawcza Edwarda Abramowskiego - charakterystyka problematyki - postulaty badawcze. Studia Filozoficzne, nr 5, 125-136, 1976.

# ABRAMOWSKI, Edward # religioznawstwo # doświadczenie religijne #

Rzecz o Władysławie Witwickim. [Rec. Nowicki, Andrzej. Witwicki]. Studia Filozoficzne, nr 10, 170-173, 1983.

Psychologia a problemy religijności. [Rec. Psychologia religii. Chlewiński, Zdzisław (red.)]. Studia Filozoficzne, nr 5, 195-200, 1984.

Filozofia a współczesność. Impresje z Kongresu Filozoficznego. [Montreal 1983]. Studia Filozoficzne, nr 9, 69-75, 1984.

# filozofia współczesna # społeczna rola filozofii # problemy / zagrożenia cywilizacyjne #

Obraz fenomenologii w filozofii radzieckiej. [Rec. Kritika fienomienołogiczeskogo naprawlenija sowriemiennoj burżuaznoj fiłosofii]. Studia Filozoficzne, nr 7,176-178, 1985.

# filozofia sowiecka # fenomenologia #

Rzecz z filozofii matematyki. [Rec. Lubomirski, Andrzej. O uogólnianiu w matematyce]. Studia Filozoficzne, nr 8-9, 169-171, 1985.

Międzynarodowy Kongres Fenomenologiczny. [Frankfurt n/Menem, 21-26.06.1985]. Studia Filozoficzne, nr 5, 196-199, 1986.

O potrzebie zwrotu w filozoficznym podejściu do zagadnienia wojny i pokoju w dobie obecnej. Studia Filozoficzne, nr 3, 43-49, 1987.

# wojna # pokój # społeczna rola filozofii #

Humanizm w świecie współczesnym - relacka z Międzynarodowego Kongresu Humanistycznego w Oslo (3-7 sierpnia 1986). Studia Filozoficzne, nr 5, 173-183, 1987.

# humanizm #

Irracjonalizm jako problem badawczy. Studia Filozoficzne, nr 7, 3-12, 1987.

# irracjonalizm #

[Autobiogram]. Ruch Filozoficzny, nr 1, 86-90, 1988.

# filozofia polska # autobiogram #

O dialektyce racjonalności i irracjonalności. Studia Filozoficzne, nr 1, 87-94, 1989.

# racjonalność # irracjonalność #

O postaciach irracjonalizmu empirycznego. Studia Filozoficzne, nr 2-3, 63-74, 1990.

# irracjonalizm # psychologia # etyka # religia #
ABSTRAKT. W artykule rozróżniono modelowe, idealizacyjne ujęcie irracjonalizmu od ujęcia faktograficznego, konkretyzującego. Pierwsze z nich spotykane jest najczęściej w filozofii (irracjonalizm metafizyczny, epistemologiczny, logiczny itp.), drugie - na gruncie nauk szczegółowych, takich zwłaszcza jak psychologia,, socjologia, etnologia, historia kultury itp. oraz w myśleniu potocznym. W tym drugim znaczeniu ma się do czynienia z irracjonalizmem jako określonym faktem z dziedziny myślenia, zachowania i działania człowieka, czyli z irracjonalizmem empirycznym. Artykuł poświęcony jest właśnie analizie wybranych postaci irracjonalizmu empirycznego, tzn. irracjonalizmu psychologicznego, etycznego i religijnego. Celem analizy jest próba ściślejszego, aniżeli w zastanej literaturze naukowej, określenia tych trzech postaci irracjonalizmu empirycznego; określenia, które mogłoby się stać podstawą kategoryzacji naukowej tych pojęć.

O filozofii spotkania w Polsce. Ruch Filozoficzny, XLVI (2), 143-148, 1989. Szmyd, Jan.

# spotkanie # filozofia polska #