O niektórych warunkach stosowalności wiedzy socjologicznej w praktyce. Studia Filozoficzne, nr 2, 227-239, 1972.

# socjologia # teoria a praktyka # socjotechnika #
ABSTRAKT. Autor stawia pytanie, jakie warunki formalne spełniać musi wiedza socjologiczna, aby mogła być użyteczna dla praktyki społecznej. Relacja wiedzy socjologicznej i praktyki społecznej ujęta zostaje jako relacja złożona, w której członem pośredniczącym są normy socjotechniczne. Wiedza praktycznie użyteczna zostaje zdefiniowana formalnie jako zbiór twierdzeń, z których przy uwzględnieniu danego systemu wartości można wyprowadzić normy socjotechniczne. Szczegółowa eksplikacja relacji wiedzy socjologicznej i norm socjotechnicznych prowadzi do wniosku, że wiedza praktycznie użyteczna zawierać musi trzy typy twierdzeń: twierdzenia diagnostyczne (opisowe), twierdzenia definicyjne (schematy pojęciowe), oraz twierdzenia teoretyczne (wyjaśniające) - zarówno przyczynowe jak teleologiczne. Teoretyczny (a nie tylko opisowy, czy pojęciowy) charakter wiedzy socjologicznej okazuje się więc warunkiem koniecznym jej praktycznej stosowalności.

O osobliwościach nauk społecznych raz jeszcze. Studia Filozoficzne, nr 8, 2-21, 1974.

# metodologia nauk społecznych # naturalizm # antynaturalizm #
TREŚĆ. Autor podejmuje próbę eksplikacji i systematyzacji tez, argumentów i kontrargumentów, wypowiadanych w odwiecznym sporze naturalizmu i antynaturalizmu o metodologiczną charakterystykę nauk społecznych, a w szczególności o stosunek nauk społecznych do nauk przyrodniczych. Przegląd stanowisk w sporze służy uzasadnianiu tezy, że sam spór ma charakter pozorny, oparty jest na fundamentalnym nieporozumieniu. Istotne problemy metodologiczne pojawiają się dopiero wtedy, gdy porzucając mylące porównania z naukami przyrodniczymi, przedstawiciele nauk społecznych podejmują rekonstrukcję metodologicznego modelu humanistyki w sposób bezpośredni, w oparciu o rzeczywistą praktykę badawcza tych nauk.

O marksistowskim zaangażowaniu nauk społecznych. Studia Filozoficzne, nr 8, 53-79, 1975. Sztompka, Piotr.

# nauki społeczne # marksizm # interes # zaangażowanie #
ABSTRAKT. Celem artykułu jest analityczna rekonstrukcja postulatu zaangażowania nauk społecznych, a zwłaszcza interpretacja sensu, jaki postulat ten przybiera w marksistowskich naukach społecznych. Pojęcie zaangażowania nauki autor definiuje jako świadome i konsekwentne stosowanie wyraźnego i jednolitego systemu wartości, we wszystkich tych momentach, w których logika procesu badawczego narzuca konieczność wartościowania. Zaangażowanie marksistowskie odróżnia się od innych, scharakteryzowanych w artykule wersji zaangażowania, treścią stosowanego systemu wartości; system ten wyraża mianowicie obiektywny interes klasowy proletariatu. Jak pokazuje autor, wybór takiego kryterium wartościowania w naukach społecznych, wynika logicznie z podstawowych założeń marksistowskiej koncepcji społeczeństwa.

O marksistowskiej koncepcji rozwoju społecznego - nieco inaczej. Studia Filozoficzne, nr 12, 81-93, 1977.

# marksizm # rozwój społeczny # metodologia nauk społecznych # człowiek #
TREŚĆ. 1. Marksizm jako orientacja teoretyczno-metodologiczna. 2. Kompleksowy charakter pojęcia rozwoju. 3. Tradycyjne dylematy i ich dialektyczne przezwyciężenie. 4. Pytanie o naturę człowieka: podmiot czy przedmiot? 5. Pytanie o istotę społeczeństwa: zbiór czy całość? 6. Pytanie o kształt historii: zdarzenia czy procesy? 7. Pytanie o rolę człowieka w społeczeństwie i w historii: wolność czy konieczność? 9. Zakończenie.