Koncepcja przyczynowości u Macha w świetle współczesnego determinizmu. Studia Filozoficzne, nr 127-145, 1959.  

# MACH, Ernest # epistemologia # przyczynowość # determinizm #
TREŚĆ. 1. Teoria poznania. 2. Problematyka przyczynowości.

Teoria śmierci cieplnej wszechświata. Warszawa, PWN, 1961.

# filozofia przyrody # śmierć cieplna wszechświata # termodynamika # entropia # koniec świata # historia nauki # kosmologia #
TREŚĆ. (A) Wstęp. I. Historia problemu i jego znaczenie światopoglądowe. 1. Z dziejów rozwoju termodynamiki. 2. Walka poglądów. (a) Zwolennicy teorii śmierci cieplnej. (b) Przeciwnicy teorii śmierci cieplnej. II. Obecny stan dyskusji na temat śmierci cieplnej. 1. Wybrane zagadnienia z zakresu struktury czasoprzestrzennej wszechświata. (a) Koncepcja rozszerzającego się wszechświata. (b) Czy wszechświat jest nieskończony w przestrzeni i czasie? 2. Nowe argumenty za teorią śmierci cieplnej. 3. Argumenty przeciw teorii śmierci cieplnej. (a) Kontynuacja hipotezy fluktuacyjnej Boltzmanna. (b) Drugiej zasady termodynamiki nie wolno stosować w odniesieniu do wszechświata. (c) Procesy antyentropijne. III. Czy entropia wszechświata wzrasta? 1. Charakter ciepła. 2. Sprzężenie zwrotne w przyrodzie nieożywionej. Tendencja do zachowania status quo. 3. Źródła energii gwiazd. 4. Przegląd niektórych teorii kosmogonicznych z punktu widzenia entropii. (B) Zakończenie.

"Wybrane zagadnienia z zakresu struktury czasoprzestrzennej wszechświata" w: Jedność materialna świata: zbiór artykułów. Eilstein, Helena (red.), 255-294. Warszawa, Książka i Wiedza, 1961.

# kosmogonia # czasoprzestrzeń # wszechświat #
TREŚĆ. 1. Czy wszechświat czeka śmierć cieplna? 2. Koncepcja rozszerzającego się wszechświata a kwestia jego wieczności. 3. Czy możemy w oparciu o dane doświadczalne rozstrzygnąć problem nieskończoności przestrzennej i czasowej wszechświata? 4. W sprawie nieskończoności czasowej wszechświata. 5. O współczesnych teoriach kosmogonicznych.

Zasada przyczynowości nie jest ani panaceum, ani mitem. [Rec. Bunge, Mario. Causality. The Place of the Casual Principle in Modern Science]. Studia Filozoficzne, nr 3, 206-212, 1961.

Bułgarska monografia z filozofii fizyki. [Rec. Polikarow, A. P. Otnositielnost' i kwanty. Filosofskije problemy sowriemiennoj fiziki]. Studia Filozoficzne, nr 4, 198-202, 1964.

Alienacja w fizyce? Człowiek i Światopogląd, nr 11-12, 144-165, 1972.

# fizyka # alienacja # rewolucja naukowa #
TREŚĆ. * Mechanicyzm jako system poglądów panujących w fizyce XVII-XIX wieku. * Proces instytucjonalizacji nauki nowożytnej. * Problem alienacji w schyłkowym okresie mechanicyzmu

Mikołaj Kopernik a współczesne teorie kosmologiczne. Człowiek i Światopogląd, nr 3, 20-38, 1973. Szumilewicz, Irena.

# KOPERNIK, Mikołaj # kosmologia #
TREŚĆ. * Niektóre wyniki rewolucji kopernikańskiej - zasada Kopernika. * Zasada kosmologiczna. * Zjawisko Dopplera, prawo Hubble'a - Wszechświat się rozszerza. * Czy wszechświat jest skończony czy nieskończony w czasie i przestrzeni?

Czy nowość faktu naukowego jest warunkiem koniecznym empirycznego poparcia teorii? Studia Filozoficzne, nr 4, 71-81, 1978.

# metodologia nauki # POPPER, Karl # LAKATOS, Imre # potwierdzenie #

Spór o niewspółmierność teorii naukowych i jego historyczny rodowód. Studia Filozoficzne, nr 1, 23-33, 1980.

# filozofia nauki # niewspółmierność teorii naukowych # rozwój nauki # POINCARÉ, Henri #
ABSTRAKT. Artykuł składa się z dwóch części. Pierwsza, historyczna przedstawia spór między Poincarém a Le Roy na temat Tezy o Niewspółmierności następujących po sobie teorii naukowych (dalej zwaną TN). Druga cześć współczesna zawiera krytykę TN oraz własną propozycję autorki eksplikacji relacji korespondencji w sposób "odsemantyzowany". Taka eksplikacja umożliwia ustalenie logicznej relacji pomiędzy starą teorią T, a nową T1, która ją zastąpiła. W pewnym sensie propozycja ta nawiązuje do "uniwersalne inwariantu matematycznego" Poincarégo.

Kiedy fakt implikowany przez teorię stanowi poparcie empiryczne? Studia Filozoficzne, nr 5, 85-94, 1980.

# metodologia nauki # odkrycie naukowe # fakty a teoria # POPPER, Karl R. #
ABSTRAKT. W artykule pragnę zwrócić uwagę na pewne trudności związane z koncepcją poparci empirycznego (empirical suport) wysuniętą przez Karla Poppera, a rozwiniętą w ramach MSRP (Metodologii Naukowych programów Badawczych - Metodology of Scientific Research Programmes) przez Imre Lakatosa, Elie Zahara i Johna Worrala. Wydaje się, że jedną z przyczyn nieporozumień i kontrowersji, jakie wywołuje ta koncepcja, jest usunięcie tzw. kontekstu odkrycia poza sferę zainteresowania filozofii nauki.

Dążenie do prawdy a moralna odpowiedzialność uczonego. Studia Filozoficzne, nr 12, 59-66, 1989. Szumilewicz, Irena.

# społeczna rola nauki # odpowiedzialność #
ABSTRAKT. Autorka stara się odpowiedzieć na pytanie, czy uczony ponosi moralną odpowiedzialność za społeczne skutki swego odkrycia. Rozpatruje sie sytuację specjalisty-eksperta, który nie ma wpływu na finansowanie i zastosowanie odkryć w praktyce. W części pierwszej przedstawiono stanowiska na temat relacji między wiedzą a podstawa moralną od Sokratesa do Poincarego. W drugiej (tzn. Problem Golema) przytoczono argumenty przemawiające za zwolnieniem uczonego od odpowiedzialności moralnej, a następnie poddano je krytyce z przeciwstawnego punktu widzenia. proponuje się między innymi składanie, przez kończących studia, przysięgi w rodzaju Hipokratesa Primum non nocere.