z: Malewski, Andrzej. Metoda materializmu historycznego w pracach historyków polskich. Studia Filozoficzne, nr 6, 129-154, 1959.

Z metodologicznej i teoretycznej problematyki socjologii. [Rec. Studia Socjologiczne, 1963]. Studia Filozoficzne, nr 3, 188-197, 1964.

Nowa praca o metodologii nauk społecznych. [Rec. Nowak, Stefan. Studia z metodologii nauk społecznych]. Studia Filozoficzne, nr 2, 237-244, 1966.

Założenia metodologiczne "Kapitału" Marksa. Studia Filozoficzne, nr 3-4, 3-33, 1968.

# MARX, Karl # metodologia nauk społecznych # materializm historyczny # postęp historyczny #

O metodach badania marksowskiej metodologii (W odpowiedzi prof. S. Żurawickiemu). [Polemika z: Żurawicki, Seweryn. Miejsce "Kapitału" K. Marksa w rozwoju metodologii nauk]. Studia Filozoficzne, nr 4, 147-151, 1969.

# marksizm # metodologia nauk społecznych #

Aktywistyczna koncepcja procesu dziejowego. Studia Filozoficzne, nr 2, 122-135, 1972.

# proces dziejowy # aktywizm # działanie # marksizm #
ABSTRAKT. Aktywistyczna koncepcja Marksa jest przeciwstawna wszelkim fatalistycznym interpretacjom działań ludzkich, w świetle których działania te uwarunkowane są bądź czynnikami w stosunku do człowieka zewnętrznymi (jak bóg, środowisko geograficzne, samorealizujący się postęp, "obiektywne" prawo itp.), bądź czynnikami związanymi wprawdzie z człowiekiem jako jednostką biologiczną i psychiczną lecz niezależną od woli ludzkiej (np. kompleksy Freuda, ponadczasowe struktury umysłu ludzkiego Lévi-Straussa itp.). Dla marksowskiego aktywizmu charakterystyczne jest traktowanie działań ludzkich z jednej strony jako efektów świadomej i skierowanej na zrealizowanie określonego celu decyzji a z drugiej strony jako działania tworzącego określone skutki obiektywne nie zawsze zgodne z subiektywnymi zamierzeniami jednostek. Poza tym wchodzi tu w grę teza o związku obustronnym (symetrycznym) między warunkami działania a działaniami oraz o czynnej roli świadomości działających w ustalaniu celu i sposobów działania.

Metodologia historii. Warszawa, PWN, 1973.
Methodology of History. Wojtasiewicz, O. (transl.). Dordrecht-Boston, D. Reidel, 1976.

Indywidualizm a antyindywidualizm. (W związku z "Uwagami" prof. Z. Cackowskiego). Studia Filozoficzne, nr 3, 131-136, 1975.

# aktywizm # indywidualizm # jednostka a społeczeństwo #

Stan i aktualne potrzeby w upowszechnianiu marksistowsko-leninowskiej metodologii nauk społecznych i humanistycznych. Studia Filozoficzne, nr 7, 3-16, 1976. Topolski, Jerzy.

# metodologia nauk społecznych # metodologia humanistyki # marksizm-leninizm #
ABSTRAKT. Stwierdzając, że teoria i metoda materializmu dialektycznego i historycznego nadaje naukom społecznym i humanistycznym zdolność uczestnictwa w aktualnym rozwoju społeczeństwa, autor zastanawia się nad tym, jak należy rozumieć z punktu widzenia marksistowskiego metodologię nauk. Stwierdza, że metodologia nauk rozumiana jako świadomość metodologiczna jest układem historycznie zmieniającym się, podlegającym tym samym mechanizmom rozwojowym jakim podlegają inne formy świadomości społecznej. Wszelkie badanie naukowe przeprowadza się łącznie w trzech perspektywach: ontologicznej, metodologicznej oraz ideologicznej. Na kształtowanie się świadomości metodologicznej wpływa zarówno sytuacja w zakresie metodologii, jak i teorii, oraz wyznawany przez badacza system wartości. Możliwości odpowiadania sobie struktur teoretycznych, metodologicznych i ideologicznych stwarza materializm dialektyczny i historyczny. Nie jest to wszakże automatycznie realizująca się tendencja w rozwoju nauki. Program działania w tym zakresie winien koncentrować się na inspirowaniu rozwoju teorii, metody i świadomości ideologicznej. Autor stwierdza, iż o ile dorobek w zakresie ogólnej metodologii nauk, teorii rozwoju społecznego (wraz z krytyką koncepcji niemarksistowskich) jest w Polsce dość znaczny, o tyle należałoby w większym stopniu rozwijać badania z zakresu metodologii szczegółowych. Odnośnych prac dotyczących różnych dziedzin nauk społecznych i humanistycznych jest już dość dużo, jednakże są to wszystko rozważania wstępne (może najlepiej rozwinięte na gruncie socjologii), a poza tym istnieją w tym względzie duże dysproporcje. W artykule uwypuklona została duża rola (dla upowszechniania metodologii marksistowskiej) tzw. wzorcowych dzieł z zakresu różnych dyscyplin.

Materializm historyczny jako teoria i metodologia historii. Studia Filozoficzne, nr 2, 3-10, 1979. Topolski, Jerzy.

# materializm historyczny # metodologia historii #