Praxizm: pojęcie bytu społecznego. Studia Filozoficzne, nr 11, 21-37, 1980.

# praktyka / praxizm # byt społeczny # marksizm # jednostka a społeczeństwo #
ABSTRAKT. Praxistyczny nurt marksizmu wydaje się szczególnie płodny poznawczo, zwłaszcza gdy przystępuje się do rozważania zagadnienia poznania czy świadomości społecznej. Jednakże wykorzystanie tkwiących w nim możliwości wymaga usunięcia słabości, która zauważalna jest w wielu praxistycznych koncepcjach. Jest to tendencja do sprowadzenia rozważań nad życiem społecznym i praktyczną działalnością na płaszczyznę antropologii filozoficznej. Usunięcie tej słabości wymaga powiązania pojęcia jednostki z pojęciem społeczeństwa, czego dokonać można poprzez wprowadzenie do praxistycznej aparatury pojęciowej odpowiednio rozumianego pojęcia osobowości jednostki i pojęcia kultury ludzkich zbiorowości. Ich uwzględnienie pozwala dokładnie określić treść pojęcia praxis, pojęcia społeczności jako podmiotu praxis i pojęcia społecznego bytu. Zrealizowanie tego zamiaru jest celem niniejszego artykułu.

Idea racjonalności działań ludzkich w marksizmie. Studia Filozoficzne, nr 5-6, 315-320, 1983.

# racjonalność # działanie # marksizm #
ABSTRAKT. Idea ta pojawia się w marksizmie jako składnik opisu swoistości ludzkiej działalności życiowej. Mianowicie, precyzując treść pojęcia świadomego charakteru ludzkiego działania, określa się je jako działanie celowe, racjonalne, tzn. relatywizuje się czynność do celu i wiedzy podmiotu. Jednakże sprowadzenie istoty ludzkiego działania do racjonalności nie jest przydatne w filozofii dziejów (skoro racjonalność sama jest produktem historycznym), nie wystarcza do zrozumienia sposobu uwikłania jednostki w praktykę społeczną i nie pozwala na pełny opis powiązania momentów tej praktyki.

Problem poznania jako pytanie ontologiczne. Studia Filozoficzne, nr 7, 19-36, 1985.

# transcendentalizm # poznanie # uspołecznienie #
ABSTRAKT. Punktem wyjścia moich rozważań jest przekonanie, że poznanie nadal wymaga filozoficznego namysłu. Kantowski transcendentalizm i wyrastające z niego, bezpośrednio lub pośrednio, filozofie Fichtego, Hegla, Marksa, Nietzschego, Husserla i Heideggera wyznaczają obszar teoretyczny, w którym pytanie o poznanie stawiane jest w nowy sposób, już nie w szacie naturalistycznej czy psychologistycznej. Ze względu na zawartość pojęciową tego obszaru i wypracowany w nim sposób filozofowania problem poznania staje się w nim zagadnieniem ontologicznym, tzn. możliwe staje się pytanie o to, jaka jest ontyczna struktura poznania. Odpowiedzi na to pytanie mogą być oczywiście różnorodne. W artykule przedstawiona jest próba takiej konceptualizacji poznania jako fenomenu ontycznego, której fundamentalną kategorią jest pojęcie uspołecznienia. W perspektywie tej kategorii poznanie jawi się jako autodynamiczna historyczność, która ma strukturę interakcji społecznych włączonych w całość ludzkiej egzystencji.

Marksizm jako fundament filozoficznych koncepcji nauki (na przykładzie ontologii bytu społecznego G. Lukácsa). Studia Filozoficzne, nr 11, 59-70, 1986. Tuchańska, Barbara.

# marksizm # byt społeczny # LUKÁCS, György # filozofia nauki #
TREŚĆ. Problemy współczesnej filozofii nauki. 2. Lukácsowska wizja poznania. 3. Poznanie w bycie społecznym.

Problem filozoficzności filozofii nauki. Studia Filozoficzne, nr 1, 113-117, 1989.

# filozofia nauki #

Newtonowskie odkrycie grawitacji. Studia Filozoficzne, nr 6, 109-122, 1989. Tuchańska, Barbara.

# odkrycie naukowe # filozofia nauki # NEWTON, Isaac #
TREŚĆ. Zmiany teoretyczne dokonujące się w nauce różnią się między sobą głębokością transformacji, jakim poddana zostaje wiedza istniejąca przed zmianą. Szczególnym przypadkiem zmiany jest odkrycie naukowe, w toku którego sfera milczenia zastanej tradycji intelektualnej zostaje odsłonięta, tak jak ujawniony został obszar uniwersalnej fizyki i fizycznej astronomii w wyniku Newtonowskiego odkrycia grawitacji. Jego istotą było ujęcie grawitacji jako wzajemnego oddziaływania ciał wyposażonych w fizyczne własności, bowiem dzięki tej idei prawo grawitacji mogło zostać sformułowane.