Dzieje i egzystencja u Karla Jaspersa. Studia Filozoficzne, nr 5, 229-244, 1973. Zawadzki, Franciszek.

# JASPERS, Karl # egzystencja # historia # dzieje #
TREŚĆ. 1. Historia jako możliwość. 2. Dzieje jako realizacja możliwości.

Z rozważań nad odpowiedzialnością. Studia Filozoficzne, nr 4, 117-130, 1983.

# odpowiedzialność (moralna, prawna) #
ABSTRAKT. W artykule odpowiedzialność pojmowana jest jako relacja między co najmniej dwoma podmiotami i jakimś przedmiotem, tzn. jako związek podmiotowo-przedmiotowy. Autor proponuje: rozróżnienie trzech "poziomów" odpowiedzialności, tzn. obiektywnej (jako sprawstwa), świadomości odpowiedzialności i poczucia odpowiedzialności; pojmowanie odpowiedzialności jako ludzkiego związku z wartościami; przyznanie priorytetu metodologicznego przedmiotowi odpowiedzialności i rozważenie tego fenomenu jako względnie niezależnego od winy; rozróżnienie rodzajów odpowiedzialności (moralna, polityczna), jej form (naturalna, obyczajowo-zwyczajowa, prawna) i typów (odpowiadających typom osobowości). Istotę odpowiedzialności autor upatruje w proporcji między władaniem przedmiotu i świadczeniem na rzecz tego przedmiotu.

O odpowiedzialności sokratejskiej. Studia Filozoficzne, nr 1, 3-15, 1985. Zawadzki Franciszek.

# SOKRATES # odpowiedzialność # wina # etyka #
ABSTRAKT. W artykule niniejszym chodzi nie o konkretny przypadek odpowiedzialności zaistniały w określonych realiach historycznych i społeczno-politycznych, uznany przez sąd za podlegający najsurowszej karze i zakończony skazaniem, lecz o pewien typ świadomości odpowiedzialności reprezentowany przez Sokratesa. Został on skazany za działalność, którą dzisiaj oceniamy bardzo wysoko, przypisując jednocześnie sądowi ateńskiemu cechy, jakich sąd posiadać nie powinien. Dopatrujemy się w życiu i działalności Sokratesa wysoko rozwiniętej świadomości odpowiedzialności moralnej, prawnej, politycznej i obywatelskiej. Znajdujemy przesłanki szczególnie cenne dla myślenia o wszelkiej ludzkiej odpowiedzialności, a jednocześnie dylematy trudne do teoretycznego rozstrzygnięcia, chociaż praktycznie rozstrzygane przez sądy z zastanawiającą niekiedy łatwością. Uogólniając zatem przypadek Sokratesa, rozważając go ze względu na uniwersalność fenomenu ludzkiej odpowiedzialności, należałoby odpowiedzieć przynajmniej na następujące pytania: Jakie posiada on znaczenie dla sformułowania zagadnienia? Na czym polega typ świadomości odpowiedzialności, który można by nazwać "sokratejskim"? Jakie przy tym ujawniają się braki w naszej wiedzy, występujące jako tzw. nierozstrzygalne dylematy? Poniższe uwagi dotyczą przede wszystkim tych problemów.