O źródle i granicach historii w filozofii Karla Jaspersa. Studia Filozoficzne, nr 8, 181-190, 1979.

# JASPERS, Karl # sytuacja graniczna # historia # egzystencja #
ABSTRAKT. Filozofia Karla Jaspersa, jako doktryna podejmująca w bardzo szerokim zakresie refleksje historiozoficzną, stwarza wyjątkową okazję do konfrontacji egzystencjalizmu z innymi kierunkami filozofii współczesnej. Jaspersowska filozofia historii, zawarta w dwóch najgłośniejszych pracach egzystencjalisty, "Philosophie" oraz "Vom Ursprung Und Ziel der Geschichte", jakkolwiek w swej zasadniczej treści bardzo już dziś nieaktualna, wciąż jeszcze wywołuje wiele zainteresowania i kontrowersji. Autor niniejszego artykułu stawia sobie za cel zwrócenie uwagi na kilka jego zdaniem najciekawszych faktów z pogranicza jaspersowskiej filozofii historii i filozofii egzystencji, zwłaszcza słynną teorię sytuacji granicznych, rozumianych jako granice historyczności i egzystencji. W artykule podjęta też została próba podkreślenia specyfiki metafizyki jaspersowskiej na tle innych prób metafizycznych w filozofii współczesnej.

Wpływ Schopenhauera i Wagnera na twórczość młodego Nietzschego. Studia Filozoficzne, nr 9, 65-84, 1981.

# NIETZSCHE, Friedrich # SCHOPENHAUER, Arthur # WAGNER, Wilhelm Richard # tragedia, tragizm #
TREŚĆ. 1. Logos i mit. 2. Narodziny tragedii z ducha muzyki. Tristan. 3. Schopenhauer, Wagner, Nietzsche.

Wieczny powrót i wieczne powracanie w filozofii Fryderyka Nietzschego. Studia Filozoficzne, nr 11-12, 61-72, 1982.

# NIETZSCHE, Friedrich # wieczny powrót # czas # nihilizm #
ABSTRAKT. Prezentacja nauki wiecznego powracania, centralnego wątku filozofii nietzscheańskiej, wydaje się w chwili obecnej jedną z najbardziej palących potrzeb w dziedzinie badań nad spuścizną autora Tako rzecze Zaratustra. Intencją tego artykułu jest dokonanie tej prezentacji (przynajmniej w formie ogólnej) przy równoczesnym rozróżnieniu dwu nierozróżnialnych dotychczas kategorii: wiecznego powracania (die ewige Wiederkunf) i wiecznego powrotu (die ewige Wiederkehr). Zarysowana tu interpretacja powinna być rozumiana jako konsekwencja pozostałych, wykraczających poza ramy niniejszego artykułu wątków filozofii Nietzschego: filozofowania młotem, amor fati, odwracania dobra i zła. W tym sensie może być ona traktowana jako uzupełnienie już istniejących opracowań monograficznych.

Chaos i logos. Studia Filozoficzne, nr 11-12, 257-265, 1983.

# NIETZSCHE, Friedrich Wilhelm # epistemologia # metafizyka #
ABSTRAKT. Celem niniejszego artykułu jest próba analizy założeń teoriopoznawczych, poczynionych przez Fryderyka Nietzschego w trakcie pisania "Ludzkie, arcyludzkie", książki uznanej za pierwszą w pełni samodzielną pracę tego autora. Poczynione też będą próby wykazania odrębności myśli nietzscheańskiej w stosunku do metafizyki dziewiętnastowiecznej, oraz jej zbieżności z filozofiami późniejszymi, zwłaszcza z fenomenologią i hermeneutyką.

Czas jako problem antropologiczno-filozoficzny w filozofii krytycznej I. Kanta. Studia Filozoficzne, nr 5, 91-103, 1984. Żelazny, Mirosław.

# KANT, Immanuel # czas # antropologia filozoficzna #
ABSTRAKT W filozofii współczesnej Immanuel Kant uchodzi najczęściej za wybitnego teoretyka poznania. Etyczne pisma tego filozofa rozpatrywane są w taki sposób, jak gdyby powstawały w oderwaniu od transcendentalnej teorii poznania, zaś rozprawy teologiczne rzadko tylko stają się przedmiotem zainteresowania badaczy. Niniejszy artykuł stanowi próbę interpretacji filozofii Kanta jako stanowiska antropologiczno-filozoficznego, zbudowanego na gruncie filozofii transcendentalnej. Stanowisko to rozumiane jest jako jednolity system, będący jednością wątków teoriopoznawczych, etycznych i teologicznych.

Metafizyka czasu i wieczności w pismach teologiczno-etycznych Immanuela Kanta. Studia Filozoficzne, nr 11-12, 37-53, 1984.

# KANT, Immanuel # zło # wieczność # moralność #
ABSTRAKT. Niniejszy artykuł stanowi kontynuację rozprawy Czas jako problem antropologiczno-filozoficzny w filozofii krytycznej I. Kanta publikowanej już w "Studiach Filozoficznych" (1984, nr 5). W filozofii współczesnej I. Kant uchodzi najczęściej za wybitnego teoretyka poznania. Etyczne pisma tego filozofa rozpatrywane są z kolei w taki sposób, jak gdyby powstały w oderwaniu od transcendentalnej teorii poznania, zaś rozprawy teologiczne rzadko tylko stają się przedmiotem zainteresowania badaczy. Niniejszy artykuł stanowi próbę interpretacji filozofii Kanta jako stanowiska antropologiczno-filozoficznego, zbudowanego na gruncie filozofii transcendentalnej. Stanowisko to rozumiane jest jako jednolity system, będący jednością wątków teoriopoznawczych, etycznych i teologicznych. Teksty, na których oparta jest interpretacja, powstały po roku 1790 i przynależą do ostatniego okresu ewolucji poglądów autora Krytyki czystego rozumu.

Metafizyka czasu i wieczności w późnych poglądach F. W. J. Schellinga. Studia Filozoficzne, nr 4, 107-123, 1985.

# czas # wieczność # SCHELLING, Friedrich Wilhelm Joseph von # antropologia filozoficzna #
ABSTRAKT. Artykuł jest kontynuacją wcześniejszych prac autora, poświęconych problemowi czasu i wieczności w filozofii I. Kanta (drukowanych w "Studiach Filozoficznych"). Tym razem przedmiotem naszego zainteresowania są późne poglądy F. W. J. Schellinga, jednego z najwybitniejszych przedstawicieli filozofii transcendentalnej. Obok prezentacji najciekawszych aspektów schellingowskiej koncepcji czasu i wieczności, podjęte zostaje pytanie o przyczyny załamania się systemu i zamilknięcia filozofa.

[Rec. Welte, Bernhard. Zwischen Zeit und Ewigkeit]. Ruch Filozoficzny, nr 1-2, 82-84, 1985.

[Rec. Schneider, Ursula. Grundzüge einer Philosophie des Glücks bei Nietzsche]. Ruch Filozoficzny, XLII (3-4), 228-230, 1985.

Śmierć Boga w filozofii Fryderyka Nietzschego. Colloquia Communia, 3-6(20-23), 135-145, 1985. Żelazny, Mirosław.

# Bóg # śmierć Boga # NIETZSCHE #

Problem podmiotu-noumenu w filozofii I. Kanta. Studia Filozoficzne, nr 3, 75-87, 1987.

# KANT, Immanuel # podmiot # filozofia człowieka #
ABSTRAKT. Niniejsza publikacja jest próbą rozszerzenia, a zarazem skorygowania interpretacji kantowskiej filozofii człowieka, przedstawionej przeze mnie w artykule "Czas jako problem antropologiczno-filozoficzny w filozofii krytycznej I. Kanta" ("Studia Filozoficzne" nr 5, 1984). W artykule tym założyłem, że kategoria trwania (Beharrlichkeit) określać ma m.in. byt czystego ja jako noumenalnej podstawy czasowości. Nie była to interpretacja właściwa, a proponując ją, zbliżyłem się do psychologistycznego sposobu rozumienia Kanta, co nie było moim zamiarem. Korygując te niedociągnięcia, chciałbym w ogólnym zarysie zaprezentować podstawowe założenia koncepcji podmiotu-noumenu, jednej z najważniejszych, ale zarazem najbardziej kontrowersyjnych koncepcji systemu kantowskiego.