Racjonalność współczesnej biologii: redukcjonizm contra kompozycjonizm czy komplementarność. Studia Filozoficzne, nr 5-6, 200-207, 1983.

# racjonalność # redukcjonizm # komplementarność # metodologia biologii #
ABSTRAKT. Racjonalność nauki wyraża się m.in. w wypełnianiu funkcji eksplanacyjnej, czyli w formułowaniu praw i teorii. W historycznym rozwoju, biologia przezwycięża witalizm poprzez stosowanie mechanistycznego wzorca wyjaśnień. Jednakże XIX w. ujawnia częściową nieadekwatność racjonalności mechanistycznej (redukcjonistycznej), co wiąże się z powstaniem teorii ewolucji K. Darwina. Realizowany przez biologię model racjonalności ma zatem charakter dwoisty: redukcjonistyczny (kartezjański) i kompozycjonistyczny (darwinowski). Dualizm metodologiczny współczesnej biologii postuluje się traktować jako komplementarne powiązanie obydwu typów wyjaśnień życia. Rozważa się możliwe wąskie i szerokie rozumienie komplementarności wyjaśnień współczesnej biologii.

z: Sobczyńska, Danuta. Od ewolucji chemicznej ku biologicznej. Próba analizy systemowej. Studia Filozoficzne, nr 5, 163-194, 1984. Pakszys, Elżbieta i Sobczyńska, Danuta.

# materializm dialektyczny # ewolucja # chemia # biologia #
ABSTRAKT. Punktem wyjścia prowadzonych tutaj rozważań są wcześniejsze nasze prace, które ujawniły potrzebę bardziej wnikliwego zbadania problematyki ewolucji chemicznej i biologicznej. Najogólniejszym problemem postawionym do rozwiązania jest poszukiwanie ogólnego mechanizmu ukierunkowanych przemian, jakim podlegają wyłonione w dziejach świata formy materii. Problem ten proponujemy rozwiązać za pomocą metod analizy systemowej, które też wstępnie charakteryzujemy. Część I poświęcona jest określeniu zakresu ewolucji chemicznej oraz jej statusu wobec ewolucji biologicznej. Fakt, że w pracach biologów nader często za "ewolucję chemiczną" uważa się jej ostatni, prebiotyczny okres, zainspirował próbę podziału chemicznej ewolucji materii na ściśle wyodrębnione etapy i fazy. Dalej przedstawiono próby interpretacji procesów fazy prebiotycznej w aparacie pojęciowym teorii systemowych (I. Prigogine, M. Eigen), podkreślając stosowane przez tych autorów kategorie darwinowskie. Rozważania te pozwalają wnosić o wspólnocie mechanizmów ewolucji chemicznej i biologicznej. Część II artykułu jest próbą zarysowania systemowej koncepcji życia biologicznego, jego organizacji i ewolucji. Na tej podstawie przeprowadza się określoną interpretację klasycznego ujęcia ewolucji biologicznej wg. K. Darwina, a następnie rozważane są współczesne przykłady zastosowania tej aparatury pojęciowej do systemowego ujęcia genezy życia i jego ewolucji. Charakteryzowane są próby redukcjonistycznego (A. Oparin, M. Eigen) i antyredukcjonistycznego (I. Szmalhauzen) wyjaśniania biologii. Dyskusja końcowa rysuje dalsze ograniczenia i możliwości w systemowym badaniu ewolucyjnych przekształceń materii.

z: Górniak-Kocikowska, Krystyna. Paradygmat feministyczny w filozofii albo kobiety w poszukiwaniu filozofii tożsamości. [Rec. Discovering Reality, Feminist Perspectives on epistemology, Metaphysics, Methodology and Philosophy of Science. Harding, S. & Hintikka, M. B. (eds)]. Studia Filozoficzne, nr 5, 149-159, 1987.

# feminizm #

z: Górniak-Kocikowska, Krystyna. Sympozjum Międzynarodowego Stowarzyszenia Kobiet-Filozofów (IAPh). [Klagenfurt 25-27.09.1986]. Studia Filozoficzne, nr 5, 171-173, 1987.

# feminizm #

z: Thomas, John. Feminizm wobec problemów nauki. [Rec. Harding, Sandra. The Science Question in Feminism]. Studia Filozoficzne, nr 4, 283-291, 1990. Thomas, John i Pakszys, Elżbieta.